Lazzaro felice (2018)

Ελληνικός τίτλος: Ευτυχισμένος Λάζαρος

Δραματική ταινία της Match Factory, σε σκηνοθεσία Αλίτσε Ρορβάχερ, με τον Αντριάνο Ταρντιόλο και τους Άλμπα Ρορβάχερ, Σερζί Λοπέζ, Νικολέτα Μπράσκι, Λούκα Τσικοβάνι, Τομάσο Ράνιο.

Πριν κάποια χρόνια, σε ένα απομονωμένο χωριό της Ιταλίας, μια ομάδα ανθρώπων είχε πέσει θύμα της μεγαλύτερης απάτης εκ μέρους του "αφεντικού" τους. Η Μαρκησία Αλφονσίνα Ντε Λούνα, ιδιοκτήτρια μιας από τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες της χώρας -που στο μεταξύ είχε πτωχεύσει- κατόρθωσε να πείσει τους αγράμματους και αποκομμένους από την υπόλοιπη χώρα κατοίκους της Ινβιολάτα πως εξακολουθούσε να ισχύει ένα τύπου φεουδαρχίας σύστημα, σύμφωνα με το οποίο αυτοί καλούνταν να δουλεύουν αμισθί για λογαριασμό της. Μια κοινωνία κλειδωμένη στον χρόνο και τον τόπο, ένας αλλόκοτος μικρόκοσμος κόντρα στο σύγχρονο παρόν, λουσμένος στη φτώχεια και την κακομοιριά. Και εν μέσω αυτής της αλλόκοτης κοινωνίας, ο Λάζαρος, ένα νεαρό παιδί, χωρίς γονείς, μεγαλωμένο από μία ανήμπορη γιαγιά, τόσο καλό, που οι περισσότεροι τον περνούσαν για χαζό.

Είναι από αυτές τις ταινίες που θέτουν ένα τόσο αλλόκοτο σύμπαν στο ξεκίνημά τους, που πραγματικά σε κάνουν να απορείς. Αντιλαμβάνεσαι μετά από λίγο πως κάτι δεν πάει καλά με αυτήν την άχρονη κοινωνία, καθώς αναρωτιέσαι πώς ένα τέτοιο "φέουδο" γίνεται να υπάρχει στην Ιταλία του σήμερα. Κι αυτό που ξεκινά ως ένα σύγχρονο νεορεαλιστικό έργο, εμβαπτισμένο στην παράδοση του ιταλικού σινεμά, όταν η απάτη αποκαλύπτεται και καθώς τα χρόνια περνούν, μετατρέπεται σε μια πολιτική και θρησκευτική παραβολή που ίσως τα λόγια την προδώσουν. Οπότε, ας αποφύγω τα σώψυχα του φιλμ και ας πω απλά πως είναι να το θαυμάζεις σε κάμποσα επίπεδα. Πρωτίστως γιατί αποτελεί απαύγασμα της κινηματογραφικής κουλτούρας της χώρας του, αμάλγαμα των μεγάλων σκηνοθετών της, αριστερό και καθολικό ταυτόχρονα, κάτι που μόνο στον κινηματογράφο της Ιταλίας μπορείς να πετύχεις. Μόνο σε αυτή τη χώρα απαντώνται θρησκευόμενοι κατά κάποιον τρόπο κομμουνιστές, αφού η Αριστερά και ο Καθολικισμός είναι κομμάτια του κάθε πολίτη, μέρη του DNA του. Κι αυτός ο παράξενος έλικας των Ιταλών, ενός λαού που γεννά ήρωες παρτιζάνους και μάρτυρες αγίους, είναι που ορίζει και τη φύση τους, Κι αυτό συλλαμβάνει ξανά η Αλίτσε Ρορβάχερ στον Λάζαρο, αποτίοντας έναν δικό της φόρο τιμής στο σινεμά του Παζολίνι από τη μια και του Φελίνι από την άλλη, αλλά πλάθοντας κάτι ολόδικό της.

Γυρισμένος σε 16άρι φιλμ, εμφανές από τις στρογγυλεμένες γωνίες του κάδρου και από κάποια "σκουπιδάκια" που τρέχουν στην εικόνα, ο Λάζαρος ενισχύει την αλλοκοτιά του με αυτήν την ακατέργαστη εικόνα του, που όμως είναι άριστα καδραρισμένη και φωτισμένη, είτε στα αχανή τοπία της φανταστικής Ινβιολάτα είτε στους δρόμους και τα εγκαταλελειμμένα αρχοντικά του Μιλάνο και του Τορίνο που όμως δεν κατονομάζονται ποτέ. Η φωτογραφία της Ελέν Λουβάρ μεταδίδει χρώματα παστέλ σαν σε πίνακες ζωγραφικής ή ξεθωριασμένες τοιχογραφίες, τοπία μοναχικά, ρημαγμένα, ξεκομμένα, όπως οι άνθρωποι της ταινίας, χωρίς μέλλον και ελπίδα.

Και επικεφαλής όλων αυτών ο Αντριάνο Ταρντιόλο, πρωτοεμφανιζόμενος ηθοποιός στον ρόλο του Λάζαρου που ΕΙΝΑΙ η ταινία. Σαν τσόλι από ταινία του Παζολίνι, και ταυτόχρονα πίνακας Αγίου στο Βατικανό, είναι αυτός που καθαίρει τους ήρωες, τη χώρα, την ιστορία, την ταινία και την ανθρωπότητα ολόκληρη. Είναι η καλοσύνη του που κινεί βουνά και αλλάζει τους ανθρώπους, είναι οι γνώσεις του για τη μάνα Γη που διδάσκουν τρόπο ζωής, είναι η οικουμενική σχέση του με το σύμπαν που συνδέει εμάς, τους ανίδεους, με τον Δημιουργό και την πλάση του. Ναι, μπορεί η ταινία να φανεί απλοϊκή σε μερικούς, υπερφίαλη σε άλλους, ακαταλαβίστικη για κάποιους τρίτους. Επειδή ακριβώς, όμως, δεν αποποιείται τις ατέλειές της, γίνεται καλύτερη, σαν εκλαϊκευμένο ευαγγέλιο που πάει να περιγράψει με εύκολα λόγια κάτι που είναι μεγαλύτερο από τη σφαίρα της δικής μας κατανόησης, χρησιμοποιώντας όλες τις έννοιες, τις καταβολές, τους συσχετισμούς και τα σύμβολα του ιταλικού σινεμά, ως μέρους της ιστορίας της ίδιας της χώρας.