(M)uchenik (2016)

Ελληνικός τίτλος: Ο πιστός

Δραματική ταινία του Κίριλ Σερεμπρένικοφ, με τους Πιοτρ Σκβόρτσοβ, Βικτόριγια Ιζάκοβα, Γιούλιγια Άουγκ. 

Σε ένα λύκειο μια ρωσικής πόλης, ένας μαθητής, πεπεισμένος για τα γραφόμενα στη Βίβλο, αρχίζει να αμφισβητεί την κοινωνία και το εκπαιδευτικό σύστημα, προκαλώντας το περιβάλλον του και καταφεύγοντας σε ακρότητες. 

Το θεατρικό έργο Märtyrer (Μάρτυρας) του γερμανού συγγραφέα Μάριους φον Μάγενμπουργκ, μεταφέρεται στο σινεμά διασκευασμένο από τον Κίριλ Σερεμπρένικοφ και κάνει την έκπληξη με μια ουσιαστικά αναπάντεχη ταινία. Έχοντας στα χέρια του έναν ευλογημένο πρωταγωνιστή, ο Σερεμπρένικοφ γυρίζει μια ταινία για την εφηβεία, την επανάσταση, τον φανατισμό, την παιδεία, την οικογένεια και τα πολιτικώς ορθά μαύρα χάλια μας, εξισορροπώντας ιδέες και απόψεις που βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού χωρίς ούτε μια στιγμή να ξεφεύγει από το θέμα του, χωρίς ούτε μια στιγμή να μεγαλοστομεί ούτε να δείχνει με το δάχτυλο υπαιτίους. 

Ο νεαρός Βενιαμίν, ο κεντρικός ήρωας του δράματος, είναι μια αντιπαθέστατη περσόνα, ένας πραγματικός αντι-ήρωας, που καταφεύγει στα -βολικά για αυτόν- εδάφια της Βίβλου για να αιτιολογήσει τη στάση του απέναντι σε όλους και το μίσος (;) του προς το σύστημα που τον περιβάλλει. Μάρτυρας ή Μαθητής (ο πρωτότυπος τίτλος αποτελεί λογοπαίγνιο των δύο αυτών λέξεων), ο Βενιαμίν παπαγαλίζει εδάφια της Βίβλου (τα οποία εμφανίζονται και επί της οθόνης) με προθέσεις που δεν γίνονται ποτέ σαφείς, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας και ευτυχώς, δηλαδή, διαφορετικά, θα είχαμε ακόμη μια περίπτωση ενός τραυματισμένου από το παρελθόν νέου που αντιδρά έτσι βίαια αποζητώντας αγάπη, επειδή π.χ. ο πατέρας του δεν του έπαιρνε σοκολάτες όταν ήταν μικρός. Όπως και στην πραγματικότητα, έτσι και στην ταινία, ο φονταμενταλισμός και ο φανατισμός δεν χρειάζονται δικαιολογίες, απλά είναι. Το ενδιαφέρον στην περίπτωσή μας είναι πως ο Βενιαμίν μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας σε "τζιχαντιστή χριστιανό", αποδεικνύοντας πως οι ακρότητες δεν έχουν ούτε γένος ούτε φυλή ούτε έθνος ούτε θρησκεία. 

Ο Σερεμπρένικοφ, όμως, δεν αρκείται να σχολιάσει τον φανατισμό από όπου κι αν προέρχεται. Την ίδια στιγμή στέκει κριτικά και απέναντι στη δική μας laisser faire-laissr passer κοινωνία και στο άγχος της πολιτικής ορθότητας, που την αντιλαμβανόμαστε ως προοδευτικότητα, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από τεμπελιά, εκμαυλισμός και ουσιαστική αδυναμία να ασχοληθούμε με την αλήθεια των πραγμάτων. Ως αποτέλεσμα, τόσο η μητέρα του όσο και το σχολικό περιβάλλον του πρωταγωνιστή δεν ασχολούνται με την ουσία του προβλήματος (μπροστά τους έχουν έναν έφηβο στα όρια της απόλυτης τρέλας ή της επουράνιας επιφοίτησης), αλλά προσπαθούν απλά να το εντάξουν στις νόρμες και τους κανόνες που έχουν μάθει να ακολουθούν ως εύκολη λύση. Η μάνα, λοιπόν, πάει με τα νερά του για να μην τον χάσει και επιρρίπτει ευθύνες στο σχολείο και οι καθηγητές του από την πλευρά τους απλά ψάχνουν να βρουν τρόπους να εξομαλύνουν την κατάσταση πάντοτε στο πλαίσιο της σημερινής πολιτικής ορθότητας που κατά περίπτωση αποκτά πρόσωπο πιο φανατικό και από τους φανατικούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δε έχει και ο χαρακτήρας της καθηγήτριας που αντιστέκεται στην παράνοια που βιώνει, λειτουργώντας ορθολογιστικά και -πάντα κατά τη δική της και μόνο άποψη- υπηρετώντας τις αντικειμενικές (;) αλήθειες της επιστήμης. Ο Σερεμπρένικοφ, όμως, και στον δικό της χαρακτήρα τοποθετεί πολλαπλά ερωτηματικά καθώς τίθενται ερωτήματα για τα προσωπικά της κίνητρα καθώς η δική της εμμονή να "αποκαθηλώσει" τον ψευδοπροφήτη δεν απέχει από τον δικό του φανατισμό, με τα όρια λογικής και τρέλας να μην είναι διόλου ευδιάκριτα. 

Ιστορία πολλαπλών επιπέδων, χωρίς το άγχος της μίας οικουμενικής αλήθειας, η οποία όμως καταφέρνει να γίνει απόλυτα οικουμενική, με σκηνές που σκόρπια μπορεί να ταυτιστεί ο καθένας μας και ιδέες που σίγουρα έχουν περάσει από το μυαλό μας, ανεξάρτητα σε ποια όχθη κολυμπάμε. Έτσι κι αλλιώς, τα νερά είναι θολά, όπως κι ο κόσμος στον οποίο ζούμε. Εύσημα στη φωτογραφία της ταινίας που ανακαλύπτει λειτουργικά και απόλυτα κινηματογραφικά πλάνα μέσα σε χώρους ελάχιστων τετραγωνικών αλλά και στη μουσική της με τα ξέφρενα έγχορδα να ακολουθούν δρόμους παράνοιας και hard rock λύτρωσης, η οποία όμως δεν μοιάζει να έρχεται ποτέ. Αν σε ορισμένες στιγμές οι συντηρητικές φιγούρες των δασκάλων δεν έπεφταν στην παγίδα της καρικατούρας, τότε θα μιλούσαμε για ταινία-σπουδή. Σίγουρα, πάντως, μιλάμε για μια σπουδαία ταινία.