Orphée (1950) (Α/Μ)

Ελληνικός τίτλος: Ορφεύς και Ευρυδίκη

Δραματική ταινία σε σκηνοθεσία Ζαν Κοκτώ, με τους Ζαν Μαραί, Φρανσουά Περιέ, Μαρία Κασάρες, Μαρί Ντεά, Ζυλιέτ Γκρεκό, Εντουάρ Ντερμίτ.

Σε ένα σύγχρονο Παρίσι του '50, ο ποιητής Ορφέας χαίρει της δόξας ενός ροκ σταρ. Παντρεμένος με την Ευρυδίκη που τον υπεραγαπά και απολαμβάνοντας την εξαιρετική αποδοχή του Τύπου και των ανθρώπων της τέχνης, αντιμετωπίζει τη ζωή με αρκετή υπεροψία αλλά και πλήξη, αφού νιώθει ήδη κατακτητής όσων ήταν ταγμένος να κατακτήσει. Έως ότου μια μέρα, στο "Καφέ των Ποιητών", γίνεται μάρτυρας ενός καυγά, κατά τον οποίο σκοτώνεται ένας νέος, ανερχόμενος και πολλά υποσχόμενος ποιητής, ο Σεζέστ, προστατευόμενος και καταφανώς εραστής μιας πριγκίπισσας. Ο Ορφέας, μετά τα επεισόδια, βρίσκεται στο αυτοκίνητό της (όπου τα ραδιόφωνο μεταδίδει κάτι ακατάληπτα μηνύματα), για να καταλήξει τελικά στον πύργο της, γοητευμένος από τη σκοτεινή της παρουσία. Όταν τού συστήνεται ως ο Θάνατός του, εκείνος δεν μπορεί να ξεπεράσει ούτε την παρουσία της ούτε την εμμονή του με τα παράξενα μηνύματα που ακούει από το ραδιόφωνο της λιμουζίνας της.

Με ένα υπέροχο πάντρεμα ρεαλισμού και φανταστικού, ο Ζαν Κοκτώ αφηγείται ξανά τον μύθο του Ορφέα, μεταφέροντάς τον στη σύγχρονη εποχή και μπολιάζοντάς τον με όλον τον προβληματισμό περί τέχνης και θανάτου που στοίχειωνε μονίμως το έργο του. Πολύ πιο ώριμος σκηνοθετικά, αλλά με το ίδιο φιλοσοφικό και ποιητικό μεγαλείο στο κείμενό του, ο Κοκτώ βάζει τον Ορφέα να ερωτευθεί τον Θάνατο, τον οποίο παρουσιάζει σαν μια μοιραία (κυριολεκτικά) και μυστηριώδη γυναίκα. Βλέπετε, στα γαλλικά ο θάνατος είναι γένους θηλυκού, κάτι που χάνεται στη μετάφραση, όμως η Μαρία Κασάρες είναι τόσο καταλυτική στην οθόνη που το αποδέχεσαι χωρίς καν να το σκεφθείς. Κι αυτή είναι γενικότερα η μαγεία της ταινίας, πως σε κάνει να αποδέχεσαι τα γεγονότα, παρά τον υπερεαλισμό και το φανταστικό που τα πλαισιώνουν. με αποτέλεσμα, ο "Ορφέας" να αποκτά οντότητα, συνοχή και αληθοφάνεια, παρά τα όσα πραγματεύεται. Είναι όλα αυτά τα σεναριακά και σκηνοθετικά ευρήματα που στήνουν τον καμβά της ιστορίας, και μιλούν απ' ευθείας στο ασυνείδητο, όπως ας πούμε τα μηνύματα που μεταδίδονται από τον κάτω κόσμο στο ραδιόφωνο που παραπέμπουν άμεσα σε κωδικοποιημένες εκπομπές συμμαχικών δυνάμεων κατά τη διάρκεια του πολέμου, και που χωρίς δεύτερη σκέψη δημιουργούν την αίσθηση της απειλής, ενώ γεννούν έναν εσωτερικό φόβο, ανεξαρτήτως του τι λένε ή ποιος τα εκπέμπει. 

Την ίδια στιγμή, το τόσο απλό αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά εντυπωσιακό και τρομακτικό τρυκ του φιλμ που παίζει ανάποδα στις σκηνές που ζωντανεύουν οι νεκροί, πάει και χτυπάει κατ'ευθείαν στο κέντρο του εγκεφάλου που αντιλαμβάνεται ότι η κίνηση δεν είναι φυσιολογική, προκαλώντας ανησυχία και φόβο. Είναι γεμάτη από τέτοιες απλές αλλά φρέσκες ιδέες η ταινία, καθώς χρησιμοποιεί μια παραλλαγή της δικής μας πραγματικότητας για να περιγράψει τον άλλο κόσμο, τον ζοφερό, μέσα στο οποίο όμως υπάρχουν κανόνες και έρωτας. Παρά την προσθήκη της Ευρυδίκης στον ελληνικό τίτλο, δεν είναι αυτή το θέμα μας, αφού στην ουσία ο Ορφέας δεν κατεβαίνει στον Άδη για να γλιτώσει εκείνη, αλλά γιατί ο ίδιος είναι ερωτευμένος με τον θάνατο. Αυτός είναι άλλωστε και ο βασικός λόγος ύπαρξης της τέχνης σε κάθε της μορφή, να γνωρίσει και να αγκαλιάσει τον θάνατο που έρχεται μέσα από τους καθρέφτες που αντικατοπτρίζουν το δικό μας είδωλο καθώς γερνάμε. 

Μεγαλοσχήμων και με αλαζονική γοητεία ο Ζαν Μαραί εξυπηρετεί απόλυτα τον υπερόπτη και φιλόδοξο Ορφέα, αλλά εξαιρετικός και ο Φρανσουά Περιέ στον ρόλο του παρατρεχάμενου του Θανάτου. Στο μεγαλείο του φιλμ παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο η φωτογραφία του Νικολά Αγιέ, το μοντάζ της Ζακλίν Σαντούλ και η υποβλητική μουσική του Ζωρζ Ωρίκ.

Για περισσότερες κριτικές ταινιών και παρουσιάσεις κινηματογραφικών αιθουσών, ακολουθήστε μας στο Facebook στη σελίδα Cinemano.