Death in Venice (1971)

Ελληνικός τίτλος: Θάνατος στη Βενετία

Δραματική ταινία των Warner/Alfa Cinematografica, σε σκηνοθεσία Λουκίνο Βισκόντι, με τους Ντερκ Μπόγκαρντ, Ρόμολο Βάλι, Σιλβάνα Μανγκάνο, Μπγιορν Άντρεσεν.

Ύστερα από μια καρδιακή κρίση, ο μεσήλικας μουσικοσυνθέτης Γκούσταβ φον Άσενμπαχ ταξιδεύει από το Μόναχο μόνος του στη Βενετία για τις καλοκαιρινές του διακοπές. Εκεί γοητεύεται στα όρια της εμμονής με τον 14χρονο Τάτζιο, γιο μιας οικογένειας πωλωνών αριστοκρατών οι οποίοι μένουν στο ίδιο ξενοδοχείο. Καθώς οι μέρες περνούν, η σύγκρουση ανάμεσα στο "πρέπει" και την επιθυμία ξεπερνά τα όρια, την ίδια στιγμή που ο αποπνικτικός, νοτιοανατολικός άνεμος κουβαλά μαζί του την αρρώστια και τον θάνατο.

Υποδειγματική μεταφορά στο σινεμά ενός από τα πλέον δύσκολα λογοτεχνικά έργα, όχι μόνο για την εσωτερικότητα της γραφής του αλλά και για το ίδιο του το θέμα. Ένας όχι μόνο politically uncorrect σήμερα αλλά και ποινικά κολάσιμος έρωτας ενός μεσήλικα με ένα 14χρονο αγόρι μετουσιώνεται σε ένα κινηματογραφικό ποίημα για τη λογική έναντι του συναισθήματος, για το καθήκον έναντι της επιθυμίας, για την αποστασιοποίηση στην τέχνη αλλά και για το τέλος της Ευρώπης και τον επερχόμενο θάνατο.

Ήταν το 1912 όταν ο Τόμας Μαν εκδίδει το ομότιτλο μυθιστόρημα που είχε γράψει βαθύτατα επηρεασμένος από δύο γεγονότα: τη συνάντησή του με τον "πραγματικό" Τάτζιο στη Βενετία έναν χρόνο νωρίτερα, κατά τη διάρκεια των διακοπών του, αλλά και από τον θάνατο του συνθέτη Γκούσταβ Μάλερ, με τον οποίο υπήρξε φίλος. Ο Βισκόντι, γράφοντας το σενάριο μαζί με τον Νικόλα Μπανταλούκο και γνωρίζοντας τις πραγματικές επιρροές του συγγραφέα, κάνει τον Άσενμπαχ μουσικοσυνθέτη από συγγραφέα όπως είναι στο βιβλίο, ενώ αποτίει φόρο τιμής στη σχέση των δύο ανδρών, επενδύοντας την ταινία με μουσικές του Μάλερ. Το αποτέλεσμα φαντάζει όχι μόνο εντυπωσιακό αλλά και συγκινητικό καθώς το μεγαλείο των δύο σπουδαίων καλλιτεχνών -του Τόμας Μαν και του Γκούσταβ Μάλερ- συναντιέται για πρώτη φορά και υπό πραγματική αφορμή, κάτω από το πρίσμα ενός άλλου καλλιτέχνη. Την ίδια στιγμή, το καλοδουλεμένο ντεκουπάζ του σεναρίου χρησιμοποιεί flash back που μας επιτρέπουν να μάθουμε το παρελθόν του Άσενμπαχ αλλά και τις απόψεις που καθιέρωσαν όλη του τη ζωή αλλά και το έργο του. Η αποστροφή του για το συναίσθημα και η εκλογίκευση της Τέχνης που αποζητά, δικαιολογούνται από τις τραγωδίες της ζωής του και τις καταπιεσμένες επιθυμίες του, επιθυμίες που τελικά σπάνε τους φράκτες σαν ορμητικός χείμαρρος και ξεχειλίζουν απειλητικές με την πρώτη ματιά του αγγελικού Τάτζιο.

Ένας άρρωστος έρωτας, μια αρρωστημένη ζωή και μια άρρωστη καρδιά συνυπάρχουν σε μια άρρωστη Βενετία, της οποίας τα πανέμορφα, ειδυλλιακά τοπία "σκουριάζει" η καφετί φωτογραφία του Πασκουαλίνο ντε Σάντις, που κάνει τη σινεμασκόπ οθόνη να φαντάζει πνιγηρή, όπως ο Σιρόκος που φυσά ακατάπαυστα, φέρνοντας μαζί του τη χολέρα. Και εν μέσω αυτής τις αριστοκρατικής πολυτέλειας που ετοιμάζεται να καταρρεύσει, η μεγαλοπρεπής ερμηνεία του Ντερκ Μπόγκαρντ, σιωπηλού, απόμακρου, φοβισμένου και διψασμένου για ευτυχία μέσα από τη φαντασίωση του πανέμορφου Τάτζιο, κάθε βλέμμα του οποίου γκρεμίζει ακόμα ένα κομμάτι από τον φράκτη που κρατούσε τις επιθυμίες του Άσενμπαχ φυλακισμένες. Κι αν κάπου βρίσκεται το μεγαλείο του φιλμ είναι αυτή η εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στην πραγματικότητα και την ονείρωξη, καθώς οτιδήποτε συμβαίνει σε αυτό το πολυτελές ξενοδοχείο της αποπνικτικά όμορφης Βενετίας, το παρακολουθούμε μέσα από το βλέμμα του αναστατωμένου Άσενμπαχ. Οι κινήσεις, οι ματιές και οι αντιδράσεις του Τάτζιο θα μπορούσαν να είναι απόλυτα τυχαίες, αθώες και φυσιολογικές, όπως και η σχέση του με ένα άλλο αγόρι στην παραλία. Μέσα από τα μάτια του Άσενμπαχ, όμως, αποκτούν άλλο νόημα και δυναμική και μεταφέρουν με εξαιρετική κινηματογραφική δύναμη στην οθόνη τις σελίδες του βιβλίου. 

Με εικόνες εξαιρετικής ομορφιάς κάποιες από τις οποίες θα μπορούσαν να είναι πίνακες στο Λούβρο, εξαιρετική απεικόνιση της εποχής, μέσα από τα σκηνικά και τα κοστούμια και μια τραγικότητα που πηγάζει από το κάθε καρέ, ο "Θάνατος στη Βενετία" είναι μια από εκείνες τις ξεχωριστές κινηματογραφικές στιγμές, όταν το σινεμά αποκτά δύναμη και αγκαλιάζει τις Τέχνες για να πλάσει ένα νέο αριστούργημα. Δίχασε τους κριτικούς, προκάλεσε τρόμο στους παραγωγούς του, ενόχλησε το κοινό που αρχικά του γύρισε την πλάτη για να γίνει μέσα στα χρόνια αυτό που έμελλε να γίνει εξ αρχής. Μοναδικό.

Για περισσότερες κριτικές ταινιών και παρουσιάσεις κινηματογραφικών αιθουσών, ακολουθήστε μας στο Facebook στη σελίδα Cinemano.

Αν αγαπάτε τις δραματικές ταινίες, θα βρείτε το αρχείο κειμένων του Cinemano, εδώ.