A Clockwork Orange (1971)

Ελληνικός τίτλος: Το κουρδιστό πορτοκάλι

Ο Άλεξ ΝτεΛαρζ είναι ένας σαδιστικά βίαιος άνθρωπος σε μια μελλοντική Βρετανία. Μαζί με τη συμμορία του δολοφονούν, βιάζουν, τρομοκρατούν, χωρίς καμιά αιτία πέραν της ηδονής που αποκομίζουν από τις πράξεις τους. Όταν κάποια στιγμή τον συλλαμβάνουν, οι Αρχές τον τοποθετούν σε ένα πειραματικό επιστημονικό πρόγραμμα σύμφωνα με το οποίο οι εγκληματίες εκπαιδεύονται να αντιπαθούν τη βία.

Για άγνωστους λόγους, είχα αποκτήσει την κασέτα με το soundtrack πολύ πριν δω την ταινία. Και πού να την έβλεπα, άλλωστε; Στην πρώτη της προβολή (το 1973, με δύο χρόνια καθυστέρηση στην Ελλάδα) ήμουν δεν ήμουν 7, ενώ αργότερα το φιλμ είχε εξαφανιστεί από προσώπου γης. Όσο για την ΕΡΤ και την ΥΕΝΕΔ, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να παίξουν μα τέτοια ταινία. Έτσι, λοιπόν, φτάσαμε κάπου στις αρχές του '80, όταν η Αελλώ, είτε σε προγραμματισμένη επανέκδοση είτε από μόνη της για να γεμίσει νεκρή εβδομάδα, παίζει το "Κουρδιστό Πορτοκάλι". Σαν και τώρα θυμάμαι δύο πράγματα: από τη μία να βάζω εικόνα σε αυτές τις μουσικές που άκουγα χρόνια στο κασετόφωνο στο σπίτι, και από την άλλη να είμαι χωμένος στην πολυθρόνα και να λέω "τι βλέπουν τώρα τα μάτια μου"! Αποστροφή και θαυμασμός μαζί, απέναντι σε μια ταλαιπωρημένη κόπια, με άπειρα σκρατς, που "πηδούσε" συχνά-πυκνά, αλλά που παρά τα χάλια της και την ταλαιπώρια της δεν μπορούσε να μειώσει το μεγαλείο του φιλμ. 

Ο Στάνλεϋ Κιούμπρικ επαναδιατυπώνει στο σινεμά το μυθιστόρημα του Άντονυ Μπέρτζες και το μετατρέπει σε ένα παραλήρημα εικόνων, χρωμάτων και ήχων, κάτω από το βλέμμα του Μάλκολμ ΜακΝτάουελ που στοιχειώνει την οθόνη, στον καλύτερο ρόλο της καριέρας του. Με τη φωτογραφία του Τζων Άλκοτ και το μοντάζ του Μπιλ Μπάτλερ, η τρέλα του Κιούμπρικ (διότι, περί τρέλας πρόκειται) μετουσιώνεται σε ένα αμάλγαμα εικόνων, ήχων και συναισθημάτων, που αποτυπώνουν ένα δυστοπικό μέλλον και ταυτόχρονα ένα εφιαλτικό, διαχρονικά, παρόν. 

Με τόνους μελάνι να έχουν χυθεί μέσα στα χρόνια για τη συγκεκριμένη ταινία, και με ντοκυμανταίρ, συζητήσεις και αφιερώματα να διαδέχονται το ένα το άλλο, το "Κουρδιστό Πορτοκάλι" αποτελεί μια ανεπανάληπτη κινηματογραφική εμπειρία, ένα σοκ στο σύστημα και μια εμπνευσμένη στιγμή στην ιστορία του σινεμά. 

Παρά την επιτυχία του στους κινηματογράφους, τις εξαιρετικές κριτικές και τις πολλές υποψηφιότητες και βραβεία που συγκέντρωσε, η ταινία ταλαιπωρήθηκε πολύ λόγω της τολμηρής θεματολογίας της. Στις ΗΠΑ, προβλήθηκε το 1972 με χαρακτηρισμό καταλληλότητας "Χ", αυστηρά ακατάλληλη δηλαδή. Λίγο καιρό αργότερα, ο ίδιος ο Κιούμπρικ αντικατέστησε συνολικά 30 δευτερόλεπτα σε δύο σκηνές που περιείχαν σεξ, με αποτέλεσμα ο χαρακτηρισμός καταλληλότητας να "πέσει" στο "R" (ακατάλληλο) για την επανακυκλοφορία της το 1973. Όμως, το National Catholic Office for Motion Pictures (Εθνική Καθολική Επιτροπή για τον Κινηματογράφο) χαρακτήρισε την ταινία "C" (Condemned, "καταδικαστέα, ας πούμε), απαγορεύοντας ουσιαστικά στους Ρωμαιοκαθολικούς την παρακολούθησή της, κάτι που ίσχυε μέχρι το 1982. Μεγαλύτερα προβλήματα αντιμετώπισε στην Αγγλία. Μολονότι η προβολή της ξεκίνησε χωρίς λογοκρισία το 1971, οι Αρχές τη θεώρησαν υπεύθυνη για κρούσματα βίας που παρατηρήθηκαν. Δικαστήρια και Τύπος συνέδεαν περιπτώσεις φόνων και βιασμών με το "πορτοκάλι", ενώ η οικογένεια του Κιούμπρικ δεχόταν απειλητικά τηλεφωνήματα. Έτσι, ο ίδιος ο σκηνοθέτης ζήτησε από τη Warner να την αποσύρει από τους βρετανικούς κινηματογράφους. Στην Αγγλία, η ταινία σχεδόν εξαφανίστηκε και ήταν μόνο μετά τον θάνατο του Κιούμπρικ το 1999 που επανακυκλοφόρησε στις αίθουσες και σε home video.