Vivre sa vie: Film en douze tableaux (1962) (A/M)

Ελληνικός τίτλος: Ζούσε τη ζωή της

Δραματική ταινία της Les Films de la Pléiade σε σκηνοθεσία Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, με την Άννα Καρίνα.

Η Νανά περιπλανιέται χωρίς σκοπό στο Παρίσι των αρχών των '60s. Είναι ασπρόμαυρη η πόλη, όπως και η ζωή της, βαριεστημένη στο δισκάδικο όπου εργάζεται, εξυπηρετώντας νωχελικά τους πελάτες, προσβλέποντας στα όνειρά της να γίνει σταρ του σινεμά, όπως στις ταινίες που βλέπει μόνη της τα βράδια -ασπρόμαυρες κι αυτές. Για τη Νανά και άλλες σαν κι αυτήν, που συναντούν ατζέντηδες και φωτογράφους που τους ζητούν να ποζάρουν γυμνές, η κάθοδος στα πεζοδρόμια είναι μονόδρομος. Και κάπως έτσι η Νανά συνεχίζει να περιπλανιέται, από πεζοδρόμιο σε πεζοδρόμιο, από κρεββάτι σε κρεββάτι και από άντρα σε άντρα, χωρίς τίποτα να φαίνεται πως την πτοεί, εκτός από τον θάνατο που έρχεται αναπάντεχα, κι αυτός σε άσπρο-μαύρο.

Ο Μάης του '68 δεν έχει συμβεί ακόμα στο Παρίσι, αλλά στο σινεμά γίνεται επανάσταση. Το περιβόητο γαλλικό νέο κύμα αρχίζει να χτυπά τα κινηματογραφικά ακρογιάλια, νέα πρόσωπα έρχονται στο προσκήνιο, νέες τάσεις γεννιούνται, νέες συνήθειες διαμορφώνονται και οι κινηματογραφικοί κώδικες τίθενται υπό αμφισβήτηση. Έτσι λοιπόν, ο Γκοντάρ, γνήσιο τέκνο και φυσικά από τους πρωτεργάτες της επανάστασης, στην τρίτη μόλις μεγάλου μήκους ταινία του, μετά το "Με κομμένη την ανάσα" και το "Η κυρία θέλει έρωτα" όπου είχε πειραματισθεί με το θέμα, πλέον πειραματίζεται και με τη φόρμα. Η γραμμική αφήγηση τεμαχίζεται σε κεφάλαια, διακριτά, με καρτέλα και επεξηγηματικούς τίτλους το καθένα, και η ιστορία εγκλωβίζεται σε ταμπλώ, με τον ίδιο τρόπο που το πανέμορφο και αξέχαστο πρόσωπο της Άννα Καρίνα εγκλωβίζεται στα (αλλοπρόσαλλα) κοντινά της κάμερας του Ραούλ Κουτάρ. Παίρνοντας την ιδέα της ιστορίας του από το βιβλίο "Où en est la prostitution" (Εκεί όπου βρίσκεται η πορνεία"), που δεν αποτελεί μυθιστόρημα, αλλά μια μελέτη της σύγχρονης πορνείας, γραμμένη από τον ανακριτή Μαρσέλ Σακότ, ο Γκοντάρ βαφτίζει την ηρωίδα του Νανά (φυσικά) και την αφήνει να διαλογίζεται στα φτηνιάρικα καφέ και τα βρώμικα ξενοδοχεία του Σατλέ, σε δωμάτια "που δεν έχουν καν μία καρέκλα", όπως παραπονιέται ένας πελάτης της. Την ίδια στιγμή, τρολάρει (με σημερινούς όρους) τον θεατή, παραθέτοντας στοιχεία για τη γαλλική νομοθεσία περί πορνείας και δίνοντας χρήσιμες πληροφορίες για θέματα καθαριότητας εντός των δωματίων των ξενοδοχείων όπου γίνονται αυτές οι φευγαλέες συνευρέσεις. Εν τω μεταξύ, δεν ξεχνά να παίζει με το κάδρο του από κεφάλαιο σε κεφάλαιο, τραβώντας πλάτες με τα πρόσωπα θολά μέσα στον καθρέφτη, ή έκκεντρα κοντινά που αφήνουν χώρο για γυμνούς τοίχους επάνω από το κεφάλι, ενώ αφιερώνει πολύτιμο (αλλά ουσιαστικό χρόνο) στην ταινία "Τα πάθη της Ζαν Ντ’ Αρκ" του Ντράγερ. 

Όμως, όλο αυτό το παράξενο συνονθύλευμα λόγου και εικόνων βγάζει ψυχή, βγάζει πόνο, βγάζει νόημα και εν τέλει προάγει τη "Νανά" του Γκοντάρ σε ύψιστη τραγική ηρωίδα που όπως φάνηκε έζησε τη ζωή της άθελά της, σαν να την παρακολουθούσε σε ταινία με πρωταγωνίστρια την ίδια. Από τις ξαφνικές σιωπές στο υπέροχο τραγούδι του Ζαν Φερά, από τα βρώμικα δωμάτια στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων (ακόμα και ως κακόγουστη ταπετσαρία σε τοίχο ενός καφέ) και από τον θόρυβο της πόλης σε αυτήν την υπέροχη και εθιστική, επαναλαμβανόμενη μελωδία του Μισέλ Λεγκράν, το "Ζούσε τη ζωή της" είναι μια ταινία για τη Νανά που έζησε τη ζωή της ενδεχομένως όπως ήθελε και ταυτόχρονα μια ταινία για τη ζωή που δεν έζησε ποτέ της. Κι αυτό είναι που κάνει βαθύτερα τραγικό το άξαφνο, αν και προδιαγεγραμμένο, φινάλε, στερημένο από κάθε ίχνος συναισθήματος, ψυχρό σαν ντοκυμανταίρ για την άγρια φύση.

Ειδικό βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας.

Για περισσότερες κριτικές ταινιών και παρουσιάσεις κινηματογραφικών αιθουσών, ακολουθήστε μας στο Facebook στη σελίδα Cinemano.

Αν αγαπάτε το γαλλόφωνο σινεμά, θα βρείτε κείμενα και κριτικές από το αρχείο του Cinemano, εδώ. Για περισσότερες δραματικές ταινίες, κλικ εδώ.