First man (2018)

Ελληνικός τίτλος: Ο πρώτος άνθρωπος

Δραματική βιογραφική ταινία της Universal, σε σκηνοθεσία Ντέμιεν Σαζέλ, με τους Ράυαν Γκόσλινγκ, Κλαιρ Φόυ, Τζέησον Κλαρκ, Κάυλ Τσάντλερ, Κόρυ Στολ. 

Η ζωή του θρυλικού αμερικανού αστροναύτη Νηλ Άρμστρονγκ από το 1961 έως το 1969, όταν το ταξίδι του στη Σελήνη σηματοδότησε το πρώτο ανθρώπινο βήμα σε έδαφος μακριά από τη Γη.

Πρόκειται περί μίας άκρως ενδιαφέρουσας και καλογυρισμένης ταινίας, η οποία μένει επικεντρωμένη στο θέμα της από την αρχή μέχρι το τέλος, όσο κι αν αυτό μπορεί να ξενίσει κάποιους που ενδεχομένως περίμεναν κάτι άλλο (χωρίς να ξέρω, πάλι, τι ήταν αυτό που περίμεναν). Αντιλαμβάνομαι, πάντως, ότι η ιστορία της συγκεκριμένης αποστολής και του συγκεκριμένου ανθρώπου γεννούν διάφορες προσδοκίες, αφού η κινηματογραφική της αντιμετώπιση θα μπορούσε να είναι από ένα αμιγώς ανθρωποκεντρικό δράμα μέχρι μια εντυπωσιακή περιπέτεια στο διάστημα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, το βασισμένο στο ομώνυμο ιστορικό βιβλίο του Τζέημς Ρ. Χάνσεν, σενάριο του Τζος Σίνγκερ -σεναριογράφου και του "Spotlight -Όλα στο φως"- αντιμετωπίζει την ιστορία με μια δημοσιογραφική-ντοκυμαντερίστικη ματιά, εστιάζοντας στα γεγονότα και τις συνθήκες που οδήγησαν στην ολοκλήρωση της αποστολής και που διαμόρφωσαν τον άνθρωπο. Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τον Άρμστρονγκ και την αποστολή, αφήνοντας πίσω τους άλλα στοιχεία τα οποία δεν κρίνονται σκόπιμα να αποτυπωθούν. Ως εκ τούτου, η ταινία μεταμορφώνεται σε ένα one man show του Γκόσλινγκ, με όλους τους υπόλοιπους χαρακτήρες να τον περιβάλλουν δορυφορικά και να δίνουν απλά το στίγμα του πώς και του γιατί. Κάποιοι θα μπορούσαν να βιαστούν και να πουν πως το σενάριο, με τον τρόπο αυτό, στερεί από την ταινία τους β' ρόλους και τις δραματουργικές εξάρσεις. Και ίσως να είχαν δίκιο εάν αυτό είχε γίνει κατά λάθος. Δεν είναι αβλεψία, όμως. Είναι σεναριακή άποψη, η οποία υποστηρίζεται απόλυτα και από τη σκηνοθεσία του Σαζέλ. 

Εν πρώτοις, η κάμερα είναι στραμμένη σχεδόν μόνιμα επάνω στον Νηλ Άρμστρονγκ-Ράυαν Γκόσλινγκ, αφήνοντας τους υπόλοιπους χαρακτήρες σε δεύτερη μοίρα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχουν λόγο και ουσιαστική ύπαρξη. Η Κλαιρ Φόυ, στον ρόλο της συζύγου του, είναι εξαιρετική στις σκηνές της, όπως απόλυτα μεστές και λειτουργικές είναι και οι ερμηνείες των υπόλοιπων ηθοποιών, όπως μεστοί είναι και οι διάλογοι, χωρίς ποτέ να ακούγεται τίποτα περιττό, χωρίς καμία σκηνή να μην έχει ουσία και λειτουργικότητα στην εξέλιξη τη ιστορίας. Είναι όμως ο Γκόσλινγκ ο απόλυτος πρωταγωνιστής, είναι ο Άρμστρονγκ που αφηγείται την ιστορία, είναι αυτός η ίδια η ταινία. Και μαζί του, η ίδια η αποστολή. Με μια ερμηνεία ήπιων τόνων, αρκούντως εσωτερική, ο Γκόσλινγκ κυριαρχεί στην οθόνη, καθώς μεταφέρει επάξια το μεγαλείο του ανθρώπου που ενσαρκώνει, ενόσω αντιλαμβάνεσαι πως είναι η αποστολή αυτό που σε ενδιαφέρει και όχι τα υπόλοιπα -τα οποία αναφέρονται μεν για να δώσουν το στίγμα και τις απαραίτητες εξηγήσεις, αλλά δεν καπελώνουν ουδέποτε το κεντρικό θέμα.

Πολύ περισσότερο "βιογραφία" της αποστολής παρά των ανθρώπων της, ο "Πρώτος άνθρωπος" στηρίζεται σε μια ενδιαφέρουσα αντίφαση: απέναντι στις ήπιες ερμηνείες και σε ένα χαμηλών τόνων κινηματογραφικό κάδρο, η ταινία κλιμακώνεται όχι με έντονες διαλογικές σκηνές, αλλά με την αντίστροφη μέτρηση προς την εκτόξευση του Απόλλων 11. Δεν είναι τυχαίο πως οι πρώτες δοκιμές, οι πρώτες απόπειρες και όλες οι αποστολές που ακολούθησαν κινηματογραφούνται εκ των έσω, μέσα στην καμπίνα του διαστημικού σκάφους, με την κάμερα να ζουμάρει στο πρόσωπο του Άρμστρονγκ μεταφέροντας και σε εμάς την κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, τον θόρυβο και την αγωνία των ανθρώπων μέσα σε αυτό το μικροσκοπικό σκάφος. Όσο τα γεγονότα οδηγούν σταδιακά στην τελική αποστολή, τα πλάνα σε κάθε δοκιμή ανοίγουν λίγο-λίγο, αφήνοντάς μας να δούμε όλο και περισσότερες λεπτομέρειες (μάλιστα, σε μια σκηνή στο διάστημα, η εικόνα και η βαλς μελωδία που ακούγεται κλείνει το μάτι στο "2001 -Η Οδύσσεια του Διαστήματος"), μέχρι που φτάνουμε στην ασύλληπτη σκηνή της εκτόξευσης του Απόλλων 11, η οποία αποτυπώνεται με απόλυτη ιστορική ακρίβεια και κινηματογραφικό μεγαλείο. Αυτή είναι η μεγάλη σκηνή της ταινίας, αυτό είναι το κεντρικό γεγονός, το σπουδαίο, που το φιλμ ήθελε να εξιστορήσει εξ αρχής. Γι΄αυτό και στη σκηνή αυτή επιστρατεύονται τα πάντα: φωτογραφία, μοντάζ, ήχος και μουσική σε μία σεκάνς που κόβει την ανάσα, κάνει την αίθουσα να δονείται και που φέρνει δάκρυα συγκίνησης στα μάτια έναντι αυτού του μεγαλείου. 

Αφοσιωμένη στο θέμα της από το πρώτο κιόλας καρέ, η ταινία έχει ξεκάθαρους στόχους, έναν λαμπερό πρωταγωνιστή και άρτιο τεχνικό επίπεδο, ενώ στους βασικούς συντελεστές συναντάμε όλους τους συνήθεις υπόπτους του Ντέμιεν Σαζέλ από το "La La Land" ή/και το "Whiplash -Χωρίς μέτρο": ο Τομ Κρος μοντάρει με απίστευτη αίσθηση ρυθμού και κλιμάκωσης, ο Λάινους Σάντγκρεν αποτυπώνει εξαιρετικά με τη φωτογραφία του τόσο τη χρονική περίοδο όσο και το μεγαλείο του διαστήματος, ενώ ο Τζάστιν Χέρβιτζ υπογράφει ένα από τα καλύτερα soundtrack των τελευταίων ετών. Κλείνοντας, να πω για ακόμα μία φορά πως η σκηνή της εκτόξευσης του Απόλλων 11 είναι απαράμιλλης ομορφιάς και κινηματογραφικής δύναμης και θα σας ακολουθεί για όλη σας τη ζωή.