Capharnaüm (2018)

Ελληνικός τίτλος: Καπερναούμ

Δραματική ταινία σε σκηνοθεσία Ναντίν Λαμπακί, με τους Ζαΐν Αλ Ραφία, Γιορντάνος Σιφεράου, Μπολουβατίφε Τρέζουρ Μπανκόλε, Καουζάρ Αλ Χαντάντ, Φαντί Γιουσέφ, Αλαά Τσουτσνιέ.

Ένα δωδεκάχρονο αγόρι που εκτίει ποινή φυλάκισης 5 ετών αφού μαχαίρωσε κάποιον, μηνύει τους γονείς του επειδή τον γέννησαν. Η δίκη που έχει πάρει μεγάλη έκταση λόγω της τηλεόρασης που παρακολουθεί την υπόθεση, μας δίνει την ευκαιρία να μάθουμε πώς φτάσαμε ως εδώ, παρακολουθώντας τα πρόσφατα γεγονότα στη ζωή του μικρούλη Ζαΐν.

Και κάπως έτσι ξεκινά ένα συναρπαστικό και σπαρακτικό ταξίδι στους δρόμους της Βηρυτού, εκεί που οι άνθρωποι ζουν χωρίς ελπίδα, η ανομία βασιλεύει και οι ελπίδες για μια καλύτερη ζωή μετατρέπονται σε προϊόν εμποροπανήγυρης. Η ζωή ενός βρέφους σε αυτούς τους δρόμους έχει συναλλαγματική αξία κάτι που ο Ζαΐν αναγκάζεται να μάθει με πολύ σκληρό τρόπο, όταν άθελά του βρίσκεται να προστατεύει το μικρό αγοράκι μιας προσφυγοπούλας από την Αιθιοπία, η οποία βρίσκεται παράνομα στη χώρα.

Η εναρκτήρια σεκάνς στο δικαστήριο μπορεί εύκολα να παραπλανήσει τόσο για τη θεματολογία της ταινίας όσο και το σουρεάλ του πράγματος. Πώς είναι δυνατόν ένα δικαστήριο να παίρνει στα σοβαρά την απόφαση ενός καταδικασμένου σε φυλάκιση 12χρονου παιδιού να μηνύσει τους γονείς του επειδή τον γέννησαν; Γρήγορα, όμως, η ταινία ξεφεύγει από αυτό που φαίνεται πως πάει να ορίσει στην αρχή και ουδόλως εξελίσσεται σε δικαστικό δράμα, όπως θα περίμενε κανείς. Αντ' αυτού, οι υποτιθέμενες καταθέσεις στο δικαστήριο μετατρέπονται σε ένα καταιγιστικό φλας μπακ, το οποίο μάς εξηγεί πώς ο Ζαΐν βρέθηκε στη θέση αυτή, με το δικαστήριο στο παρόν να παρεμβαίνει απλά ως συνδετικός κρίκος μεταξύ των σκηνών του παρελθόντος και να δίνει την ευκαιρία να ακουστούν και οι αντίθετες απόψεις. 

Είναι συναρπαστικό το φιλμ που έστησε η Ναντίν Λαμπακί, και δύσκολο στην εκτέλεσή του. Έχοντας ως πρωταγωνιστή έναν 12χρονο σύριο πρόσφυγα που εντόπισε στους δρόμους της Βηρυτού, η σκηνοθέτιδα κατορθώνει να τον αναδείξει με τα πλάνα της και τα ατελείωτα γυρίσματα σε χαρισματικό πρωταγωνιστή και ταυτόχρονα κεντρικό αφηγητή της ταινίας. Είναι μέσα από τα μάτια του που παρακολουθούμε την ταινία, όσο ωραιοποιημένη και απλοϊκή μπορεί να μας την αφηγηθεί ένα 12χρονο αγοράκι. Έτσι, τα πάντα παρουσιάζονται με μια δόση υπεραπλουστευμένης αθωότητας -όλα είναι σωστά ή λάθος- την ίδια στιγμή που η κάμερα στέκεται σχεδόν πάντοτε στο ύψος του μικρού πρωταγωνιστή της, δίνοντας μία συγκεκριμένη προοπτική των όσων βλέπει και όπως τα βλέπει ο ίδιος. Είναι μόνο κάποιες φορές που το πλάνο ανοίγει σε γενικό ή σηκώνεται ψηλά στον ουρανό για να μπορέσουμε να εμπεδώσουμε το μέγεθος του χάους που επικρατεί παντού και να μπορέσουμε εμείς ως θεατές να συγκρίνουμε αυτό που είναι με αυτό που φαίνεται.

Ευτυχώς, δηλαδή, που η ταινία εμφανίζεται μέσα από τα μάτια του Ζαΐν, γιατί αλλιώς θα ήταν δυσβάσταχτη να την παρακολουθήσεις. Η φτώχεια, η εξαθλίωση, η δυστυχία είναι τέτοιες που αν καταγράφονταν μέσα από μια ενήλικη κριτική ματιά, τότε δεν θα υπήρχε δίοδος σωτηρίας. Τι να τους κάνεις τους ενήλικες, άλλωστε; Αυτοί είναι που οδήγησαν τα πάντα μέχρι εδώ, η δική τους ανευθυνότητα και εγκληματική αδιαφορία προκάλεσαν όλη αυτή τη δυστυχία, άρα μόνο μέσα από την απλοϊκή παιδική ματιά των πρωταγωνιστών μπορεί να επιτευχθεί η όποια λύτρωση.

Πέρα από όλα αυτά τα βαθυστόχαστα, η ταινία είναι υπέροχη, είναι συναρπαστική, είναι συγκινητική και έχει δύο εξαιρετικούς πρωταγωνιστές. Βλέπετε, εκτός από τον 12χρονο Ζαΐν, στο φιλμ πρωταγωνιστεί και ένα βρέφος, ένα πανέμορφο μαυράκι που μόλις κάνει τα πρώτα του βήματα και το οποίο, χάρη στην εμπνευσμένη και άοκνη δουλειά της Ναντίν Λαμπακί, με τα ατελείωτα πλάνα που του είχε γυρίσει, δείχνει να ερμηνεύει τον ρόλο του και μάλιστα άψογα. Κυριολεκτώ: ερμηνεύει τον ρόλο του. Είτε παρακολουθεί τον Ζαΐν, είτε παίζει μαζί του, είτε αρνείται να πιει το γάλα από το μπιμπερό, είτε αγκαλιάζει τη μητέρα του με λατρεία, ο μικρούλης παίζει εξαιρετικά. Για την ακρίβεια δε, πρόκειται περί μικρούλας... Κοριτσάκι είναι η Μπολουβατίφε Τρέζουρ Μπανκόλε, παιδί προσφύγων που γεννήθηκε στον Λίβανο, που η πραγματική του ζωή ουδόλως διαφέρει από αυτήν του μικρούλη Γιόνας που υποδύεται. Τον Μάρτιο του 2018, η μικρή απελάθηκε από τον Λίβανο στην Κένυα μαζί με τη μητέρα της, την ίδια στιγμή που ο πατέρας της απελάθηκε στη Νιγηρία, στην άλλη άκρη της Αφρικής.

Η "Καπερναούμ" είναι πανανθρώπινο σινεμά που μιλά στην καρδιά του θεατή και το οποίο, παρά την πίκρα και τη δυστυχία που περιγράφει, αφήνει κι ένα παράθυρο ελπίδας. Ο Ζαΐν τολμά να διεκδικεί το μέλλον του, και μαζί του κι εμείς οι ίδιοι.

Κι αν κάτι έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία σε αυτό το σπουδαίο κινηματογραφικό επίτευγμα είναι πως ίσως μας κάνει να ενδιαφερθούμε λίγο περισσότερο την επόμενη φορά που θα δούμε ένα παιδί να ζητιανεύει στους δρόμους. Γιατί, αν νομίζετε πως η ταινία αφορά μόνο τα παιδιά και τους δρόμους της Βηρυτού, πλανάσθε πλάνην οικτράν. Μην το χάσετε.