The fountainhead (1949) (A/M)
Δραματική ταινία της Warner σε σκηνοθεσία Κινγκ Βίντορ, με τους Γκάρυ Κούπερ, Πατρίσια Νηλ, Ρέυμοντ Μάσσεϋ, Κεντ Σμιθ, Ρόμπερτ Ντάγκλας, Ρέυ Κόλλινς, Χένρυ Χαλ.
Ο Χάουαρντ Ρόαρκ είναι ένας νεαρός, ιδεαλιστής αρχιτέκτονας στη Νέα Υόρκη που προσπαθεί να αποδείξει την αξία του εν μέσω μιας κοινωνίας που μάλλον αδιαφορεί για το προσωπικό του γούστο και τις ιδέες του. Δεν ήταν λίγες οι φορές μέσα στα χρόνια όταν αρνήθηκε να αναλάβει κάποιο έργο που έστεκε στην αντίθετη όχθη από τη θεώρησή του περί μοντέρνας αρχιτεκτονικής ή που του ζητούσαν να υλοποιήσει με παραλλαγές από το αρχικό του σχέδιο. Με το κοινό και τους επαΐοντες να διατείνονται πως ο αρχιτεκτονικός ρυθμός της πόλης οφείλει να εμπνέεται από τους αρχαιοελληνικούς ναούς και τους επιβλητικούς γοτθικούς καθεδρικούς του Μεσαίωνα, οι ψίθυροι του Ρόαρκ περί κτιρίων που μπορούν να "συνομιλούν" με την πόλη όπου εγείρονται παρασέρνονται από τον αέρα της ημιμάθειας και του κατεστημένου. Όταν κάποια στιγμή αναλαμβάνει τον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός σύγχρονου συμπλέγματος κατοικιών, πιστεύει πως είχε έρθει επιτέλους η ώρα του να "ακουστεί", υπολογίζοντας όμως χωρίς τις κραυγές της λαϊκίστικης και εξαιρετικά δημοφιλούς εφημερίδας "Το λάβαρο" που αποφασίζει να του ανοίξει έναν τεράστιο πόλεμο και να τον επιστρέψει στην αφάνεια.
Εξαιρετική και όχι ιδιαίτερα γνωστή ταινία, απίστευτα σύγχρονη για τις ιδέες της και τις συνθήκες που περιγράφει ακόμα και 70 χρόνια μετά, οι "Χαλύβδινες Ψυχές" (τι ωραίος που είναι ο ελληνικός τίτλος) αποτελούν εξαιρετικό σημείο αναφοράς στις στουντιακές παραγωγές του Χόλυγουντ της χρυσής εποχής. Σκεπτόμενη ταινία, δοκιμιακών απόψεων μα συναρπαστική στην παρακολούθησή της, μεταφέρει στην οθόνη το πολύ επιτυχημένο μυθιστόρημα της Άυν Ραντ που είχε κυκλοφορήσει λίγα χρόνια νωρίτερα. Λέγεται πως η Μπάρμπαρα Στάνγουικ είχε διαβάσει το βιβλίο και είχε ζητήσει από τον Τζακ Λ. Γουώρνερ να αγοράσει τα δικαιώματα ώστε να πρωταγωνιστήσει εκείνη (κάτι που εκ του αποτελέσματος δεν συνέβη, οπότε και η Στάνγουικ αποχώρησε από τη Warner). Η ίδια η συγγραφέας ανέλαβε να γράψει και το σενάριο, ύστερα από αίτημα του ίδιου του Τζακ Λ. Γουώρνερ, απαιτώντας όμως (όπως και ο ήρωάς της, ο Χάουαρντ Ρόαρκ) να μην αλλάξουν το παραμικρό σε σχέση με αυτό που θα τους παραδώσει. Ο Γουώρνερ όχι μόνο συμφώνησε, αλλά τίμησε την υπόσχεσή του (και το συμβόλαιό τους) όταν ο Κινγκ Βίντορ έκοψε στο μοντάζ τμήματα του μονολόγου του Κούπερ στο δικαστήριο, στο φινάλε, με αποτέλεσμα η Ράυντ να πάει δυσαρεστημένη στον Γουώρνερ και να του ζητήσει να επαναφέρουν τα κομμένα κομμάτια.
Δύσκολη ταινία για την εποχή της (ενδεχομένως και για τη δική μας), καθώς πραγματεύεται ιδέες μεγαλύτερες από τον άνθρωπο, συζητά περί Τέχνης και Δημιουργού και κοντράρει την ατομικότητα έναντι της συλλογικότητας, απόψεις που μέσα στα χρόνια έχουν θεωρηθεί εντονότατα αντικουμουνιστικές, χρεώνοντας στο φιλμ φασίζουζα νοοτροπία. Απέτυχε στα χρόνια της εισπρακτικά, με τους κριτικούς να μην τη βοηθούν καθόλου, διερωτώμενοι κατά πόσο η ιστορία και οι ήρωές της μπορεί να ενδιέφεραν τον μέσο θεατή. Σαν τα κτίρια του Ρόαρκ όμως, η ταινία ήταν βαθύτατα σύγχρονη και πρωτοποριακή, αρθρώνοντας έναν δικό της λόγο και ύφος μακριά από τους "αρχαιοελληνικούς" ρυθμούς και τα "γοτθικά" δράματα που θεωρούνταν ως το δέον κατεστημένο. Με ένα σενάριο που χτίζει ολοκληρωμένους χαρακτήρες, κρίνει τα media (ενδεχομένως προτού ακόμα υπάρξει η λέξη), προωθεί τον άνθρωπο έναντι του συνόλου και αφηγείται την πιο απρόσμενη ιστορία φιλίας, αυτή η "πηγή" όπως αποδίδεται ο τίτλος στα ελληνικά μιλά για το σημείο αναφοράς της έμπνευσης, το μέρος όπου αναβλύζουν οι ιδέες και το "εγώ" από όπου τελικά γεννιούνται τα πάντα.
Δεν είναι δοκίμιο βέβαια η ταινία, δράμα χαρακτήρων είναι και περιγραφή ενός ολόκληρου συστήματος που ζει για να φιμώνει απόψεις που δεν συμφωνούν με τη μάζα. Ο Βίντορ επηρεάζεται από το ουγγρικό σινεμά που κυλάει στις φλέβες του -ίσως να είναι το DNA του, κι ας γεννήθηκε στην Αμερική- και το παντρεύει με τον γερμανικό εξπρεσιονισμό σε ένα περιβάλλον του μεγάλου Χόλυγουντ. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αλλόκοσμο στην οθόνη, με τη φωτογραφία του Ρόμπερτ Μπερκς να δημιουργεί γεωμετρικά, αρχιτεκτονικά σχέδια, υπηρετώντας ορθά με τον τρόπο της το θέμα της ταινίας, ενώ θεώνει σταδιακά τον Ρόαρκ του ασυγκράτητου με αυτήν την εσωτερική θλίψη Γκάρυ Κούπερ, με αποκορύφωμα το τελικό πλάνο πριν το τέλος. Σε απόλυτη αρμονία με τη φωτογραφία και φυσικά τη σκηνογραφία (Έντουαρντ Καρέρ) συνάδει και η μουσική του Μαξ Στάινερ, με θέματα που μοιάζουν να αποτυπώνουν τις λειτουργίες του μυαλού του Ρόαρκ και να ταυτίζονται με σκέψεις και συναισθήματα, προτού μετουσιωθούν και αυτές προς το φινάλε σε φανφάρα αποθέωσης.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου