Aida (2021)
Ελληνικός τίτλος: Αΐντα
Το Arte μεταδίδει τη νέα παραγωγή της όπερας του Βέρντι, όπως ανέβηκε στη σκηνή της Βαστίλης από την Όπερα των Παρισίων, σε σκηνοθεσία Λότε ντε Μπέερ, μουσική διεύθυνση Μικέλε Μαριότι, με τους Σόντρα Ραντβανόφσκυ, Γιόνας Κάουφμαν, Κσένια Ντουντνίκοβα, Λουντοβίκ Τεζιέ, Σόλομαν Χάουαρντ, Ντμίτρυ Μπελοσέλσκυ, σε τηλεσκηνοθεσία Φρανσουά-Ρενέ Μαρτέν.
Μία παράσταση που ακυρώθηκε λόγω της καραντίνας για τον κορωνοϊό στη Γαλλία, βρίσκει ευτυχώς τον δρόμο της στην οθόνη, καθώς η σύμπραξη της Όπερας των Παρισίων με το γαλλογερμανικό τηλεοπτικό δίκτυο του Arte επέτρεψε τη μαγνητοσκόπηση και τη μετάδοσή της, πλέον και σε δωρεάν streaming τόσο από το site όσο και από την εφαρμογή για smart tv του Arte. Και ευτυχώς δηλαδή, επειδή η συγκεκριμένη παραγωγή (που συμπίπτει με τη συμπλήρωση 150 ετών από το πρώτο ανέβασμα της Αΐντας) συγκεντρώνει ένα εξαιρετικό καστ αλλά και μια πληθώρα ιδεών και σκηνοθετικών ευρημάτων που μολονότι όχι στην ολότητά τους επιτυχημένα, δεν παύουν να αποτελούν σημείο συζήτησης. Ο ολλανδή σκηνοθέτις Λότε ντε Μπέερ, στην πρώτη της συνεργασία με την Όπερα των Παρισίων (και λίγο προτού αναλάβει να νέα της καθήκοντα ως καλλιτεχνική διευθύντρια στην Όπερα της Βιέννης, σηματοδοτώντας μια γυναικεία πρωτιά στη θέση αυτή), ξαναδιαβάζει την Αΐντα ως έργο εκπατρισμού, σκλαβιάς, αποικιοκρατίας και εκμετάλλευσης. Την ίδια στιγμή, κάνει το αδιανόητο: για τον ρόλο της Αΐντας και του πατέρα της (καθώς και όλων των στρατιωτών της Αιθιοπίας) χρησιμοποιεί μαριονέτες, αρνούμενη να δεχτεί τη σύμβαση λευκών ερμηνευτών να υποδύονται ρόλους αφρικανών. Η πρωταγωνίστρια της παράστασης λοιπόν είναι μια μαριονέτα σε φυσικό μέγεθος, φτιαγμένη πρωτόλεια λες από πέτρα, που τη χειρίζονται τρεις κουκλοπαίχτες, ντυμένοι στα μαύρα, την ίδια στιγμή που η εξίσου μαυροφορεμένη Σόντρα Ραντβανόφσκυ την ακολουθεί σαν σκιά, τραγουδώντας τον ρόλο της. Ο πατέρας της, βασιλιάς Αμονάσρο, αποτυπώνεται από μια μαριονέτα που μοιάζει ξύλινη, χωρίς πόδια και με ένα μόνο χέρι (με σκιά και φωνή τον Λουντοβίκ Τεζιέ), ενώ σε άλλες στιγμές της παράστασης, μέλη της χορωδίας κρατούν στα χέρια τους άψυχες κούκλες ίδιας αισθητικής, που εκπροσωπούν την ηττημένη στρατιά.
Η δράση έχει μεταφερθεί από την Αίγυπτο στα ευρωπαϊκά σαλόνια του 19ου αιώνα, με τους πρωταγωνιστές να δρουν εντός ενός μουσείου, είτε ως επισκέπτες είτε ως εκθέματα (η ίδια η σκηνοθέτις υποστηρίζει πως η όπερα γράφτηκε τα χρόνια που η Δύση έκλεβε τους πολιτιστικούς θησαυρούς της Αιγύπτου για να τους εκθέτει στα μουσεία της), με αποκορύφωμα την εντυπωσιακή εναλλαγή ταμπλώ βιβάν που αναπαριστούν σκηνές μεγάλης δόξας, από τη νίκη του Ναπολέοντα μέχρι την εμβληματική φωτογραφία των αμερικανών στρατιωτών στην Ίβο Τζίμα ή την "Ελευθερία" του Ντελακρουά. Ακούγεται υπερβολικό όλο αυτό και όντως είναι, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που ειρωνεύτηκαν τη θεματική της σκηνοθεσίας καθώς τη βρήκαν έως και προσβλητική προς το έργο του Βέρντι (σε αυτό είναι αλήθεια πως δεν βοήθησε ούτε με τις δηλώσεις της η ίδια η σκηνοθέτις).
Προσωπικά δεν με κέρδισε στο παραμικρό η μεταφορά της δράσης στην Ευρώπη του 19ου αιώνα, πολύ περισσότερο δε το εύρημα του μουσείου, το οποίο μέχρι να αντιληφθείς έχεις χάσει ήδη πολύτιμο χρόνο από το έργο. Κι αν ήταν κάτι σαν "έργο μέσα στο έργο" ίσως και να δούλευε περισσότερο, ενώ τώρα όχι μόνο μπερδεύει αδικαιολόγητα αλλά κοντράρει και με το λιμπρέτο αυτό καθ' εαυτό. Αντιθέτως, βρήκα περισσότερο συναρπαστικό και λειτουργικό το εύρημα με τις μαριονέτες, αφού αποτυπώνουν πώς βλέπουμε όλοι μας τους "ξένους": απρόσωπους, ίδιους και σαφώς λιγότερο ανθρώπινους από εμάς. Τα κοντινά πλάνα της τηλεοπτικής μετάδοσης μάλιστα αποκάλυπταν πως οι κουκλοπαίχτες όχι μόνο χειρίζονταν την Αΐντα και τον πατέρα της, αλλά "έπαιζαν" κι οι ίδιοι τον ρόλο της, μέσα από τις κινήσεις και το βλέμμα τους. Υπερφίαλη στα σημεία της και αναμφισβήτητα too much παραγωγή, η νέα "Αΐντα" της Βαστίλης προβληματίζει (κυριολεκτικά και μεταφορικά) αλλά σίγουρα εντυπωσιάζει με την τόλμη και την αισθητική της. Και εν τέλει, οι μαριονέτες έχουν όντως ψυχή -κι ας μην έχουν πρόσωπο. Συγκλονιστικό το φινάλε.
Για περισσότερες κριτικές ταινιών και παρουσιάσεις κινηματογραφικών αιθουσών, ακολουθήστε μας στο Facebook στη σελίδα Cinemano.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου