La promesse de l'aube (2017)

Ελληνικός τίτλος: Η υπόσχεση της αυγής

Δραματική ταινία των Pathé/TF1, σε σκηνοθεσία Ερίκ Μπαρμπιέ με τη Σαρλότ Γκαινσμπούργκ και τον Πιερ Νινέ. 

Η ιστορία του συγγραφέα Ρομαίν Γκαρύ, ψευδώνυμο του Ρόμαν Κάτσεφ, και της ασφυκτικής σχέσης με τη μητέρα του, όπως ο ίδιος την αφηγήθηκε στο μυθιστόρημά του με τον ίδιο τίτλο. Μια ιστορία που ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια στην Πολωνία και συνεχίζει αργότερα στη Νίκαια της Γαλλίας για να φτάσει μέχρι την Αφρική κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια ζωή σαν έπος που υπόσχεται πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις κατά την κινηματογραφική του ανάγνωση.

Το βιβλίο είχε ξαναγίνει ταινία το 1970, από τον Ζιλ Ντασσέν και με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη στο ρόλο της μάνας ("Υπόσχεση την αυγή" ήταν ο τότε ελληνικός τίτλος). Γυρισμένη στα Αγγλικά, η ταινία πήγε να πιάσει το βιβλίο από την σκοπιά του χολυγουντιανού έπους, με αποτέλεσμα (όπως διαβάζω, καθώς προσωπικά δεν την έχω δει) να περιπλανηθεί μέσα στη ροή των γεγονότων και να χάσει την προσωποκεντρική ανθρωπιά της. Αναμφισβήτητα, η ιστορία του βιβλίου προσφέρεται για μια τέτοια προσέγγιση και στα χέρια ενός ικανού σκηνοθέτη θα μπορούσε να γίνει ένα τρίωρο μεγαλούργημα, σαν ένα σύγχρονο "Δόκτωρ Ζιβάγκο". Εδώ, όμως, ο σκηνοθέτης Ερίκ Μπαρμπιέ και η Μαρί Εϋνάρ που συνυπογράφουν το σενάριο, δεν πήραν την ιστορία του βιβλίου για να τη μεταφέρουν στο σινεμά, αλλά κάθισαν και "διάβασαν" το βιβλίο. Ο Ρομαίν Γκαρύ το βιβλίο το 1960, όταν ήταν 46 χρονών, και μολονότι φαινομενικά φαντάζει ως αυτοβιογραφία, στην πραγματικότητα είναι μια ωδή στη μητρική αγάπη και στην αφοσίωση ενός γιου προς τη μητέρα του. 

Η σχέση του συγγραφέα με την επιβλητική και αγαπησιάρικα αυταρχική (πνιγηρή ώρες-ώρες) μητέρα του που τον μεγάλωσε μόνη της, υπήρξε καθοριστική για τη ζωή του. Αυτή τη σχέση ζωγραφίζει με λέξεις στο βιβλίο του κι αυτή τη σχέση διάβασαν και αποτύπωσαν οι συντελεστές της ταινίας στη συγκεκριμένη κινηματογραφική διασκευή. Γι' αυτό και πέτυχαν εκεί που η απόπειρα του Ζιλ Ντασέν είχε αποτύχει: να κάνουν την ταινία ένα οπτικοποιημένο προσωπικό ημερολόγιο του συγγραφέα, ο οποίος έρχεται ως ενήλιξ "σήμερα" και σχολιάζει όσα έζησε ο νεαρότερος εαυτός του τότε. Εξ ου και στην ταινία όσα ακούγονται υπό τη μορφή αφήγησης (εύκολη σεναριακή λύση, στα μάτια πολλών) εδώ λειτουργούν άριστα καθώς εμπλέκονται ενεργά με τα γεγονότα και τους διαλόγους που ξετυλίγονται στην οθόνη. Είναι η κόντρα ανάμεσα στην αθωότητα ενός μικρού παιδιού που λάτρευε τη μητέρα του και έκανε όλα όσα του έλεγε να κάνει και στις τύψεις ενός ενήλικα που δύσκολα παραδέχεται πως χωρίς αυτήν είναι μόνος και χωρίς άγκυρα. Είναι γεμάτη οδύνη η ταινία και γεμάτη ενοχές, αλλά την ίδια στιγμή πλήρης συναισθημάτων και κινηματογραφικού ρυθμού.

Η επιλογή της "αφήγησης" επιτρέπει στο φιλμ να παίρνει ανάσες καθώς "πηδάει" από τη μια χρονική περίοδο στην επόμενη, κάτι που μια απλή γραμμική αντιμετώπιση είτε θα απαιτούσε μεγάλη διάρκεια είτε θα οδηγούσε σε αποσπασματική παράθεση σκηνών που θα έχαναν την κεντρική ιδέα. Εδώ, η κάθε σκηνή είναι λες και σου αφηγείται ένας φίλος τη ζωή του -ανάλαφρη, υποκειμενική, ονειρική κάποιες φορές. Είναι σαν να ξεφυλλίζεις τα απομνημονεύματα που βρήκες ξεχασμένα σε ένα παλιό σεντούκι, και που η κάθε σελίδα τους είναι κι ένα ταξίδι. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται η αξία του σεναρίου, αλλά και της σπουδαίας παραγωγής. Η φωτογραφία που αλλάζει χρώμα ανάλογα με τη χρονική περίοδο ή την τοποθεσία που βρισκόμαστε, μεταφέρει και αντίστοιχα συναισθήματα, ενώ τα ψηφιακά σκηνικά είναι όσο ρεαλιστικά χρειάζεται αλλά και φλου κάποιες στιγμές, όπως και οι αναμνήσεις που ποτέ μα ποτέ δεν είναι ξεκάθαρες. 

Η Σαρλότ Γκαινσμπούργκ ακροβατεί εξαιρετικά σε έναν απίστευτα επικίνδυνο ρόλο που πανεύκολα θα μπορούσε να ξεφύγει σε υστερία, και να μετατρέψει τη μητέρα σε μια τρελή γυναίκα ή ακόμα χειρότερα σε καρικατούρα. Από την άλλη, ο Πιερ Νινέ, αποδεικνύει ακόμα μια φορά πως είναι ένας μεγάλος ηθοποιός, αφού καταφέρνει χωρίς ίχνος ερμηνευτικής υπερβολής και χωρίς τερτίπια ή μανιέρες, να αποτυπώσει όλη αυτήν την έντονη συναισθηματική διαδρομή από την αφοσίωση και την απόλυτη παράδοση, στην αντίδραση, τις τύψεις και την απώλεια. Κι επειδή το γαλλικό σινεμά, δεν είναι τυχαία το σινεμά που είναι, αν κάτι ξεχωρίζεις στην παρουσία αυτού του γοητευτικού νέου ηθοποιού είναι πως "πατάει" την ερμηνεία του και το στυλ του επάνω σε όλους τους μεγάλους του σινεμά της χώρας του, κάνοντας το φιλμ φυσική συνέχεια της ίδιας της κινηματογραφίας της Γαλλίας, την ίδια στιγμή που του προσδίδει ουσιαστική ταυτότητα εποχής.