The insult (2017)

Ελληνικός τίτλος: Η προσβολή

Δραματική ταινία σε σκηνοθεσία Ζιάντ Ντουεϊρί, με τους Αντέλ Καράν, Καμέλ Ελ Μπασά, Ντιαμάντ Μπου Αμπούντ, Καμίγ Σαλαμέ, Ρίτα Χάγεκ, Τζούλια Κασάρ. 

Σε μια συνοικία της Βηρυτού, συνεργείο του Δήμου έχει αναλάβει την αποκατάσταση των οικοδομικών ατασθαλιών και την επιδιόρθωση προσόψεων και κατασκευών. Όταν στο διαμέρισμα του Τόνυ Χάννα εντοπίζεται μια παράνομη υδρορροή στο μπαλκόνι, εργολάβος και ενοικιαστής έρχονται σε σύγκρουση η οποία κλιμακώνεται σε εθνικό επίπεδο.

Πρέπει να έχεις πραγματικά τεράστια κότσια ώστε να είσαι κινηματογραφιστής στο Λίβανο του 2017 και να τολμήσεις να γυρίσεις μια τέτοια ταινία. Είναι κάτι που ουδείς έλληνας σκηνοθέτης θα τολμούσε ποτέ, αφού θα του φαινόταν αδιανόητο να εκτεθεί σε πολιτικές αντιπαλότητες, απώλεια εύνοιας από φίλια Μέσα και ενδεχομένως και κρατικής επιδότησης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Το κυριότερο, όμως, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε από τον ίδιο δύο πράγματα: πρώτον, σκηνοθετική δεινότητα (και σεναριακή, ομολογουμένως, αφού στην "Προσβολή" ο σκηνοθέτης είναι και συν-σεναριογράφος) και δεύτερον, να πάρει θέση. Ουσιαστική θέση, όχι απλά να μουρμουρίσει κοινοτοπίες ή απλά να ταχθεί με την τάση της εποχής. Γιατί τα λέω όλα αυτά; Μα γιατί η "Προσβολή" θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ελληνική ταινία, με διαφορετικές ίσως προσλαμβάνουσες αλλά θέμα απόλυτα σχετικό.

Τι έχουμε, λοιπόν, εδώ; Από τη μια, έναν εγωκεντρικό Χριστιανό Λιβανέζο, ακόλουθο του Χριστιανικού Κόμματος (που πρεσβεύει την ει δυνατόν απομάκρυνση των Παλαιστινίων από τη χώρα), ο οποίος κοντράρεται άνευ προφανούς λόγου και αιτίας με τον εργοδηγό του συνεργείου του Δήμου, ο οποίος τόλμησε να του χτυπήσει το κουδούνι και να του πει πως η υδρορροή στο μπαλκόνι του είναι παράνομη (αφού προηγουμένως είχε φάει τα νερά στο κεφάλι του). Ο Τόνι, λοιπόν, του κλείνει την πόρτα στα μούτρα (εντελώς ελληναράς) και μάλιστα σπάει τη νέα εγκατάσταση που το συνεργείο έχει ήδη αρχίσει να τοποθετεί. Αντιδρώντας, ο εργοδηγός (που είναι Παλαιστίνιος, σημειώστε το αυτό) τον αποκαλεί "παλιοτόμαρο". Αυτό ήταν! Ο πόλεμος μόλις ξεκίνησε. 

Ο Τόνυ απαιτεί να του ζητήσει συγγνώμη, ο Γιάσερ αρνείται θεωρώντας πως έκανε απλώς τη δουλειά του, η υπόθεση φτάνει στο δικαστήριο κι από εκεί και μετά πάνε όλα κατά Διαόλου στην υπόθεση. Όχι, όμως, και στην ταινία που είναι ένα καλοκουρδισμένο σινεμά, με σαφή επίγνωση του timing, της σταδιακής κορύφωσης και του Λόγου. Του Λόγου που είναι άρρηκτα συνδεδεμένου με την Εικόνα και έχουν ως αποτέλεσμα μια ταινία στην οποία τα όρια μεταξύ σεναρίου και σκηνοθεσίας είναι δυσθεώρητα. Από συμβάν παρεξήγησης, σε αστικό δράμα και από εκεί σε ταινία ιστορικής μνήμης και πανανθρώπινης ρητορικής, η "Προσβολή" παίρνει ένα εθνικό θέμα της χώρας όπου γεννήθηκε και το ανάγει σε οικουμενικό σινεμά. Οι ρίζες, η πατρίδα, η θρησκεία, η γη, η χώρα, η προσφυγιά, η βία, οι ιστορικές μνήμες, η εθνική ταυτότητα, ο πόλεμος... αυτός ο πόλεμος που κρύβουμε όλοι μας μέσα μας, ο πόλεμος στον οποίο εμείς αποφασίζουμε να καταφύγουμε, τον οποίο εμείς από μόνοι μας κηρύσσουμε, ανεξάρτητα αν μας βολεύει να λέμε πως στον πόλεμο πάντα είναι κάποιοι άλλοι που μας οδηγούν.

Είναι σπουδαία ταινία η "Προσβολή", όχι απλά για τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται αλλά επειδή έχει τα κότσια να τα πιάσει σε βάθος, να τα ξετινάξει, και να μιλήσει κατάμουτρα γι'αυτά στους θεατές της (και κατά κύριο λόγο στους λιβανέζους και τους παλαιστίνιους θεατές της, αφού από αυτούς και για αυτούς γυρίστηκε, όχι για να κάνει μόστρα στα κατά τόπους φεστιβάλ και πανηγύρια). Και όλο αυτό το πράττει με περίσσια τεχνική και γνώση του σινεμά, με χαρακτήρες ολοκληρωμένους και όχι σύμβολα-καρικατούρες, με ερμηνείες που συγκλονίζουν και με ρυθμό που σε γραπώνει από την πρώτη κιόλας εικόνα της. Προσθέστε στο μείγμα και την εξαιρετική μουσική που κάνει την ταινία θρίλερ ώρες-ώρες και έχετε στο σύνολό της μια αξέχαστη ταινιάρα, μια εμπειρία από αυτές που σπάνια ζούμε στο σινεμά. Αυτός δε που κλέβει την παράσταση με μια ερμηνεία κορυφαίου επιπέδου είναι ο Αντέλ Καράμ, στον ρόλο του Τόνυ, που για μένα αποτελεί τη δεύτερη κινηματογραφική αποκάλυψη της χρονιάς μετά τον Ρεζά Ακλαγκιράντ που είδαμε στην ταινία "Ένας ακέραιος άνθρωπος". Τι βλέμμα, τι στήσιμο, τι φωνή! Τι εναλλαγές στον τόνο και τι μεταμόρφωση στο φινάλε. Σπουδαίος!

Αν στον Λίβανο, λοιπόν, μπορούν να γυρίζουν μια τέτοια ταινία σήμερα, εμείς εδώ θα γυρίσουμε καμιά εκατοστή ακόμα ταινίες για τον Εμφύλιο χωρίς να τολμάμε να θίξουμε τίποτα ουσιαστικό, καμιά δεκαριά (άχρηστα) ρημέικ της Finos Film και ίσως άλλη μια ντουζίνα ταινίες με θέμα τους "'έναν ήρωα της απρόσωπης πόλης του σήμερα που σαν σύγχρονος Δον Κιχώτης βαδίζει στο αστικό τοπίο της κρίσης, αναζητώντας την ελπίδα και την ανθρωπιά στα μάτια των περαστικών". Περαστικά μας.