1945 (2017) (A/M)

Δραματική ταινία εποχής, σε σκηνοθεσία Φέρεντς Τόροκ, με τους Πήτερ Ρούντολφ, Τάμας Ζάμπο Κίμελ, Γιόζεφ Ζάρβας, Άγκι Ζίρτες, Ίστβαν Ζάμενακ, Μπενς Τασνάντι, Ντόρα Ζταρένκι. 

12 Αυγούστου 1945. Σε ένα μικρό χωριό της Ουγγαρίας που ανακτά την καθημερινότητά του μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ετοιμάζονται οι γάμοι του γιου του Κοινοτάρχη με την κοπέλα που αγαπά. Την ίδια στιγμή, όμως, από το τραίνο που φτάνει στον σταθμό, κατεβαίνουν δύο ξένοι, ένας πατέρας με τον γιο του, Εβραίοι που επιστρέφουν στη χώρα τους μετά τον κατατρεγμό. Η άφιξή τους πέφτει σαν σκιά επάνω στους κατοίκους του χωριού που έρχονται αντιμέτωποι με τις αλήθειες τους. 

Είναι πραγματικά ευφυής η σύλληψη της σεναριακής ιδέας, με την ιστορία να εξελίσσεται μόλις κατά τη διάρκεια ενός πρωινού. Οι λίγες αυτές ώρες, όμως, είναι αρκετές για να αλλάξουν τις ζωές των κατοίκων του χωριού για πάντα. Με τις προετοιμασίες του γάμου να κορυφώνονται, αλλά και τους δύο άγνωστους εβραίους μουσαφίρηδες να διασχίζουν σιωπηλοί το ξερό τοπίο σαν Ερινύες, οι σχέσεις δυναμιτίζονται, τα πραγματικά γεγονότα του παρελθόντος βγαίνουν στο φως και ο καθένας έρχεται αντιμέτωπος με τις πράξεις του. Σαν ένας μικρόκοσμος που αντικατοπτρίζει ολόκληρη τη χώρα και τις ενοχές της ως προς το παρελθόν και τη θέση που πήρε έναντι της Ιστορίας, το καστ συνόλου του φιλμ εξυπηρετεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανάγκες της αφήγησης, λειτουργώντας περισσότερο ως συμβολική απεικόνιση ανθρώπων παρά μεμονωμένων και άρα ολοκληρωμένων χαρακτήρων. Όχι πως η απεικόνισή τους είναι ελλιπής, απλά τον δημιουργό της ταινίας δεν τον ενδιαφέρει τόσο ο χαρακτήρας του συγκεκριμένου Κοινοτάρχη για παράδειγμα, όσο το τι έκαναν και πώς αντιδρούσαν όλοι αυτοί οι "κοινοτάρχες" κατά την περίοδο του πολέμου. 

Η σκηνοθεσία χαρακτηρίζεται από ένα ήσυχο νεύρο, το οποίο δουλεύει υπόγεια και προκαλεί αγωνία, δημιουργώντας την αίσθηση κινδύνου απέναντι στο άγνωστο, την ίδια στιγμή που οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών είναι αξιοπρεπέστατες και αντιπροσωπευτικές των ρόλων τους και της θέσης τους στα γεγονότα. Εξαιρετική είναι η ασπρόμαυρη φωτογραφία της ταινίας που της προσδίδει μια αυθεντικότητα εποχής, την ίδια στιγμή που χαράσσει πιο έντονα τα πρόσωπα των ηθοποιών. Τη μουσική βρήκα λίγο υπερβολική, τόσο σε ποσότητα όσο και σε τόνο -φλύαρη και φιλάρεσκη θα την έλεγα, σε σημείο που κάποιες φορές σε αποσυντονίζει. 

Κουβαλάει μνήμες η ταινία αυτή, τόσο ιστορικές όσο και κινηματογραφικές, καθώς φαίνεται να αποτίει τον δικό της φόρο τιμής στο σινεμά της Ουγγαρίας, λιγότερο γνωστό ίσως σε εμάς, αλλά με σπουδαίες στιγμές έμπνευσης και δημιουργίας. Το "1945", κατ' αυτήν την έννοια, βάζει το δικό του λιθαράκι στην κινηματογραφία της χώρας, έχοντας κάμποσες αρετές, αλλά αποφεύγοντας τη μεγάλη έκρηξη. Βέβαια, αν αναλογιστούμε την ιστορία της ίδιας της χώρας, ποτέ της η Ουγγαρία δεν διακρινόταν για τις "εκρήξεις" της, καθώς περισσότερο άφηνε τα γεγονότα να εξελιχθούν από μόνα τους. Υπό αυτό πρίσμα, λοιπόν, η κορύφωση της ταινίας ταυτίζεται με τα πεπραγμένα της χώρας, και έρχεται σε ήπιους τόνους και χωρίς κραυγές, χωρίς όμως να μειώνει την ένταση του δράματος. Κι έπειτα, σε αποζημιώνει αυτό το πανέμορφο τελευταίο κάδρο, σαν πίνακας αλλά και υπογραφή ολόκληρης της ταινίας.