First Reformed (2017)

Ελληνικός τίτλος: Ακρότητες

Δραματική ταινία σε σκηνοθεσία Πωλ Σραίντερ, με τους Ήθαν Χωκ, Αμάντα Σέυφριντ, Σέντρικ -The Entertainer- Κάυλς, Βικτώρια Χιλ, Μάικλ Γκάστον. 

Ο αιδεσιμότατος Ερνστ Τόλλερ είναι ο πάστορας μιας μικρής αλλά ιστορικής σημασίας εκκλησίας στα περίχωρα της Νέας Υόρκης. Μπορεί το εκκλησίασμά της να είναι πέντε-έξι άνθρωποι, αλλά δεν παύει να αποτελεί τουριστικό προορισμό πολλών, καθώς είναι η Πρώτη Μεταρρυθμισμένη Εκκλησία (η αρχαιότερη προτεσταντική εκκλησία και ο αρχαιότερος οργανισμός στη Βόρεια Αμερική), που συμπληρώνει τα 250 της χρόνια (από εκεί προκύπτει και ο πρωτότυπος τίτλος). Με τη λειτουργία της να ορίζεται πλέον από την Εκκλησία της Αφθονίας, έναν πανίσχυρο χριστιανικό οργανισμό της περιοχής, και μάλιστα με μεγάλους χορηγούς, ο πάστορας Τόλλερ απλά ακολουθεί τις εντολές του δικού της Ιερέα, αποδεχόμενος σθεναρά το παρατσούκλι "ο παπάς του καταστήματος με τα σουβενίρ". Άνθρωπος με βαθιά πίστη και τυραννημένος στη ζωή του, ο Τόλλερ κουβαλά τις τύψεις για τον θάνατο του γιου του στο Ιράκ, όπου πήγε να υπηρετήσει κατόπιν δικής του προτροπής, αλλά και έναν αφόρητο σωματικό πόνο που προκαλεί η κατάσταση της υγείας του. Όμως, βάζει τα πάντα στην άκρη, καθώς είναι αφοσιωμένος στη λειτούργημά του. Η συνάντησή του με μια νεαρή κοπέλα από το εκκλησίασμα θα φέρει τα πάνω κάτω στη ζωή του, καθώς εκείνη του ζητά να μιλήσει και να σωφρονίσει τον άντρα της, έναν οικολόγο ακτιβιστή που δεν θέλει να φέρει σε έναν κόσμο που πεθαίνει το αγέννητο ακόμα παιδί του. 

Τι ωραία ταινία! Τι εξαιρετικές ερμηνείες! Πόσο καλογραμμένο σενάριο! Πόσο καλός σκηνοθέτης είναι ο Πωλ Σραίντερ, όταν το θέλει! Μετά από σειρά μέτριων έως κακών ταινιών (σε δύο από τις οποίες πρέπει να είχε βάλει στοίχημα και με τον πρωταγωνιστή του, Νίκολας Κέητζ, για το ποιος θα τα καταφέρει χειρότερα), επιστρέφει ξαφνικά με αυτό το διαμάντι από του πουθενά και σε αφήνει άφωνο. Κι όχι μόνος αυτός: μαζί του επιστρέφει στις καλές του εποχές και ο Ήθαν Χωκ, με μία σπουδαία ερμηνεία, απαλλαγμένη από οποιαδήποτε συναισθηματική ή εξωστρεφή ευκολία, καθώς το σενάριο, η σκηνοθεσία και το περιβάλλον της ταινίας, δεν αφήνουν το παραμικρό τέτοιο περιθώριο. Η ταινία είναι τόσο αυστηρή και τόσο στεγνή όσο και η ίδια η προτεσταντική εκκλησία, απαλλαγμένη πλήρως από οποιοδήποτε καλολογικό στοιχείο, βουτηγμένη απόλυτα στις νόρμες και τους κανόνες της, την ίδια στιγμή που δίνει και εμπορική μάχη για την επιβίωσή της. Η εκκλησία που υπηρετεί ο Τόλλερ δεν έχει περιθώρια ανυπακοής, όχι όμως απαραίτητα στον Λόγο που η ίδια πρεσβεύει, όσο στις ανάγκες και τα συμφέροντα των χορηγών της. Κι όταν ο πόνος μέσα στον πάστορα γίνεται αφόρητος, όταν οι τύψεις για την απώλεια τόσο της συνείδησής του όσο και μίας ακόμη ζωής τον πνίγουν, τότε είναι έτοιμος για το απονενοημένο.

Με ένα κάδρο περιορισμένο, στα όρια του 4:3 που δεν αφήνει περιθώρια καμίας προοπτικής και ορίζοντα, με σχεδόν πλήρη απουσία μουσικής και με φωτογραφία παγερή, το φιλμ αποκτά μια αποστειρωμένη φιλοσοφική ματιά, ενόσω κατορθώνει να σε ξεκουφαίνει με την εσωτερική αγωνία του ήρωά του και να σε βυθίζει στους στροβίλους της ταραγμένης του ψυχής. Είναι κατόρθωμα αυτό και μάλιστα σπουδαίο. Αγωνιά για την αλήθεια η ταινία και τολμά να μιλήσει για έναν ιερό πόλεμο από την αντίθετη και να σε κάνει να σκεφτείς πόσο εύκολα μπορεί να περάσεις τη γραμμή που δεν έχει επιστροφή. Η σιωπή της άδειας εκκλησίας και του λιτά, σχεδόν άδειου, διακοσμημένου σπιτιού του πάστορα, έρχονται σε πλήρη αρμονία με τη σιωπή του ίδιου του Θεού, που αρνείται πεισματικά να απαντήσει, αφήνοντας τον Λόγο του έρμαιο σε οποιαδήποτε ερμηνεία.

Πατέρας κι ο ίδιος που άφησε το παιδί του να θυσιαστεί, ο Τόλλερ σηκώνει το βλέμμα προς τον δικό του επουράνιο πατέρα, αποζητώντας την αλήθεια που θα τον λυτρώσει, καθώς διερωτάται αν η καταστροφή του κόσμου μας είναι απόφαση δική μας που αντιτίθεται στην επιθυμία Του ή μέρος του δικού Του σχεδίου, που ζητά τη θυσία των τέκνων Του, τον δικό μας αφανισμό για να ξεκινήσουν και πάλι όλα από την αρχή. Κι όλα αυτά, αποδίδονται στην οθόνη με έναν μετρημένο ρυθμό που δεν χάνει ποτέ σε ταχύτητα, με έναν ήρωα που από πράος αμνός μεταμορφώνεται σε άνθρωπο έτοιμο να εκραγεί και με έναν λόγο ουσίας, που αναδεικνύει την ιστορία, προστατεύει την αφήγηση και καλλιεργεί σταδιακά τον κεντρικό χαρακτήρα της ταινίας, καθώς ταξιδεύει από τον βουβό πόνο στην οργή και από τον θάνατο σε μια καινούργια ζωή.