Athena (2022)

Δραματική περιπέτεια του Netflix, σε σκηνοθεσία Ρομαίν Γαβρά, με τους Νταλί Μπενσαλά, Σαμί Σλιμάν, Κουασινί Εμπαρέκ, Αντονύ Μπαζόν.

Ο βίαιος θάνατος του 13χρονου Ιντίρ στα χέρια αστυνομικών προκαλεί ένα άνευ προηγουμένου ξέσπασμα βίας στο συγκρότημα κατοικιών Αθηνά, σε κάποιο υποβαθμισμένο προάστιο των Παρισίων. Παρά τις εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση του μεγάλου αδελφού του νεκρού, του Αμπντέλ, ο μικρότερος αδελφός, ο Καρίμ, ηγείται μιας άγριας εξέγερσης που ξεκινά με την εισβολή στο τοπικό αστυνομικό τμήμα από όπου μάλιστα κλέβουν και όπλα. Οχυρωμένοι στην "Αθηνά" και αποφασισμένοι να φτάσουν στα άκρα εάν οι αρχές δεν δώσουν στη δημοσιότητα των ονόματα των αστυνομικών που βιαιοπράγησαν θανάσιμα στον μικρό Ιντίρ, αντιστέκονται στην πολιορκία των αστυνομικών, την ίδια στιγμή που ο τέταρτος αδελφός, ο έμπορος ναρκωτικών Μοκτάρ, έχει τη δική του ατζέντα.

Μεγαλοπρεπής, φιλόδοξη αν και υπερφίαλη στα σημεία της ταινία, που αν μη τι άλλο αποδεικνύει περίτρανα τη σκηνοθετική δεινότητα του Ρομαίν Γαβρά, που διαχειρίζεται με περίσσια ευκολία και εικονοκλαστική μαεστρία ένα υπερθέαμα μεγατόνων. Ας μην γελιόμαστε άλλωστε, πέραν του κοινωνικοπολιτικού πυρήνα της κεντρικής ιδέας, η ταινία είναι ένα εντυπωσιακό (και σκεπτόμενο) blockbuster και μάλιστα υψηλής αισθητικής. Το "Athena" κόβει την ανάσα από τα πρώτα του κιόλας λεπτά, ξεκινώντας με ένα από τα πλέον εντυπωσιακά μονοπλάνα που έχουμε δει ποτέ στο σινεμά, με την κάμερα φρενιασμένη να παρακολουθεί την έναρξη της εξέγερσης από το αστυνομικό τμήμα όπου ο Αμπντέλ καλεί για αυτοσυγκράτηση και ο Καρίμ ρίχνει (στα μούτρα μας) την πρώτη μολότωφ, για να παρακολουθήσει την εισβολή στο αστυνομικό τμήμα και στη συνέχεια να ξαμοληθεί στον περιφερειακό με ιλιγγιώδη ταχύτητα έως ότου το πλήθος φτάσει στις κατοικίες. Θέλω να πιστεύω πως το απίστευτο αυτό μονοπλάνο είναι "ψηφιακά" πειραγμένο, γιατί διαφορετικά, ο Γαβράς πρέπει να κάνει σεμινάριο, Διάολε, και να μας εξηγήσει πώς το κατάφερε. 

Το ίδιο μεγαλόπρεπο θέαμα χαρακτηρίζει την ταινία σε κάθε βήμα της, με τις σκηνές πλήθους (επίσης σε μονοπλάνα) να είναι τόσο αριστοτεχνικά χορογραφημένες που το μάτι να μην τις χορταίνει. Μιλάμε για πλήθος κόσμου να κυνηγιέται, να συσπειρώνεται σε ομάδες, να διαλύεται πανικόβλητο ή να ανεβαίνει ως ορδή τις τεράστιες σκάλες του εφιαλτικού συγκροτήματος. Την ίδια στιγμή, η μουσική των Gener8tion (σύμπραξη του ίδιου του Ρομαίν Γαβρά με τον συνθέτη και παραγωγό Μπενουά Χάιτζ ή Σουρκίν) να ανεβάζει τη δραματική διάθεση στα ύψη, με τα χορικά τραγουδισμένα στα Ελληνικά να φέρνουν επώδυνες ανατριχίλες σε όλο το σώμα. Δεν είναι υπερβολή να δηλώσω πως το soundtrack της ταινίας είναι ένα από τα καλύτερα που έχουν γραφτεί ποτέ, τόσο σε συνάρτηση με την εικόνα όσο και ως αυτόνομο άκουσμα.

Η τραγική (στην κυριολεκτική της έννοια) διάθεση της μουσικής ταυτίζεται και με την περιγραφή της ταινίας όπως ορίζεται και στην πρωτότυπη αφίσα: "Μια τραγωδία του Ρομαίν Γαβρά". Εκεί κάπου διαφαίνεται η πραγματική πρόθεση του δημιουργού όπως και η διάθεσή του να επιστρέψει στις ρίζες του, αναζητώντας στην αρχαία ελληνική τραγωδία το στίγμα της τραγωδίας που οι ήρωες της ταινίας αλλά και η πόλη του έχουν βιώσει πολλάκις. Εκεί όμως ξεκινούν και τα προβλήματα του φιλμ, με το σενάριο να υπογραμμίζει μεν την "ελληνικότητα" της τραγωδίας που αφορά στα τέσσερα αδέλφια, αλλά να μην μπορεί να υπεισέλθει στην ουσία τους. Περιγραφικό και επιφανειακό ως επί το πλείστον, στηρίζεται σε στερεότυπα χωρίς να αναπτύσσει χαρακτήρες ενώ δεν σας κρύβω πως όλο αυτό το diversity στους τέσσερις αδελφούς το βρήκα κάπως υπερβολικό (μπορεί να είναι εξ ίσου υπερβολικός και ο αριθμός των αδελφών). Αυτή η επιφανειακή και στερεοτυπική προσέγγιση των ρόλων καθορίζει και τις ερμηνείες που μένουν εξ ίσου επιφανειακές, χωρίς όμως να υποβαθμίζουν τις εξαιρετικές φάτσες που ο Γαβράς επέλεξε για τους ρόλους. Τα πρόσωπα και η κινητική-σωματική έκφραση των βασικών πρωταγωνιστών αποτυπώνονται μοναδικά, οπότε εκεί που λείπει η σεναριακή ουσία του χαρακτήρα έρχεται η σκηνοθετική απεικόνιση αυτών των μοναδικών προσώπων που αποκτούν στιγμές-στιγμές μια αγιογραφική υπόσταση. 

Πάντως, πέραν των όποιων αδυναμιών του, το "Athena" είναι ένα μεγάλο εγχείρημα, τρομακτικό στη σύλληψη και στην εκτέλεση, που φέρνει στην οθόνη εικόνες ανείπωτης ομορφιάς και τραγικότητας που υπερκαλύπτουν τις σεναριακές ανισότητες στη διαχείριση των χαρακτήρων. Ως προς το φινάλε δε, το οποίο προκάλεσε αντιδράσεις, προσωπικά το βρήκα ακόμη πιο επικίνδυνο και απειλητικό, ειδικά δε αν το συνδέσει κανείς με τα φευγαλέα πλάνα των δελτίων ειδήσεων στις τηλεοράσεις με βινιέτα "εμφύλιος πόλεμος". Χωρίς να είμαι στο μυαλό του Γαβρά, θεωρώ πως δεν ήταν η ατολμία (για την οποία πολλοί τον κατηγόρησαν) να πάρει θέση, αλλά η επιθυμία του να αναδείξει έναν κίνδυνο πολύ μεγαλύτερο που ζει ανάμεσά μας από άκρη σε άκρη της Ευρώπης αλλά και παντού στον κόσμο.

Για περισσότερες κριτικές ταινιών, θεατρικών παραστάσεων, σειρών και παρουσιάσεις κινηματογραφικών αιθουσών, ακολουθήστε μας στο Facebook στη σελίδα Cinemano.