J'accuse (2019)

Ελληνικός τίτλος: Κατηγορώ...!

Δραματική ταινία εποχής της Gaumont σε σκηνοθεσία Ρομάν Πολάνσκι, με τους Ζαν Ντυζαρντέν, Λουί Γκαρέλ, Εμμανουέλ Σενιέ, Γκρεγκορύ Γκαντμπουά, Ερβέ Πιερ, Ντιντιέ Σαντρ, Μελβίλ Πουπώ, Ματιέ Αμαλρίκ, Βενσάν Περέζ, Μισέλ Βιγερμόζ, Ντενί Πονταλυντές.

"Αυτός εδώ είναι ο γραφικός χαρακτήρας του Λοχαγού Άλφρεντ Ντρέυφους. Σε τούτο εδώ το έγγραφο βλέπουμε έναν αλλοιωμένο γραφικό χαρακτήρα τον οποίο ο Λοχαγός Ντρέυφους παραποίησε επίτηδες ώστε να μην μοιάζει στον δικό του", δηλώνει στο δικαστήριο ο ειδικός γραφολόγος Μπερτιγιόν. Και ο άναυδος κατηγορούμενος Ντρέυφους τον ρωτά: "Δηλαδή, αν στο έγγραφο που παρουσιάζατε ο γραφικός χαρακτήρας ήταν δικός μου θα ήμουν ένοχος"; "Ναι" απαντά ο Μπερτιγιόν. Και ο Ντρέυφους συνεχίζει: "Όμως, κρίνομαι ένοχος επειδή ΔΕΝ είναι ο δικός μου γραφικός χαρακτήρας". Και ο Μπερτιγιόν απαντά κατηγορηματικά "Ναι". Είναι αυτή εδώ η σύντομη στιχομυθία που δίνει το στίγμα της πολύκροτης δίκης που πέρασε στην ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις κακοδικίας. Με απλές ενδείξεις και χωρίς κανένα ουσιαστικό στοιχείο, ο Λοχαγός Ντρέυφους καταδικάστηκε σε ισόβια εξορία και απομόνωση με την κατηγορία της κατασκοπίας. Φυσικά και υπήρχε κατάσκοπος. Αλλά δεν ήταν ο Ντρέυφους. Ο Ντρέυφους όμως ήταν Εβραίος και ο γαλλικός στρατός έπρεπε οπωσδήποτε να βρει έναν ένοχο και να κλείσει την υπόθεση. Το μεγαλύτερο δράμα πάντως ξεκινά σε δεύτερη φάση, όταν ο Αντισυνταγματάρχης Ζωρζ Πικάρ, ο οποίος είχε συμμετάσχει στη σύλληψη του Ντρέυφους, από τη νέα του θέση στην αντικατασκοπία αντιλαμβάνεται πως ο ένοχος είναι κάποιος άλλος. Με αδιάσειστα στοιχεία να συγκεντρώνονται στα χέρια του, ο Πικάρ συνειδητοποιεί παράλληλα πως ο φάκελος της υπόθεσης δεν στοιχειοθετεί στην ουσία καμία κατηγορία. Μόνο που όταν εκθέτει τις απόψεις του στους ανωτέρους του, η επίσημη θέση του Στρατού είναι να μείνουν τα πράγματα ως έχουν για να μην εκτεθούν πως καταδίκασαν έναν αθώο. Και έτσι, ο Ντρέυφους παρέμενε στην εξορία και ο Πικάρ μπαίνει στο στόχαστρο της ηγεσίας που τον κατηγορεί ως συνένοχο. Και κάπου τότε ήταν που ο Εμίλ Ζολά στέλνει το περίφημο "Κατηγορώ" του στην εφημερίδα και γίνεται το σύστριγγλο. 

Ο Ρομάν Πολάνσκι είναι σπουδαίος σκηνοθέτης και ταυτόχρονα πάρα πολύ έξυπνος άνθρωπος. Έχοντας στα χέρια του το βιβλίο του Ρόμπερτ Χάρις με τον οποίο συνυπογράφει και το σενάριο, επιλέγει να μην αφηγηθεί την ιστορία μέσα από την οπτική του άδικα καταδικασμένου Ντρέυφους, αλλά από την πλευρά αυτού που είχε συμμετάσχει στη σύλληψή του, του Πικάρ. Άνθρωπος με αρχές και αξίες ο Πικάρ δεν μπόρεσε ποτέ του να κρατήσει το στόμα του κλειστό όταν συνειδητοποίησε πως είχε και ο ίδιος παραπλανηθεί και ήταν αυτός που παρά την προσωπική του αντιπάθεια προς τους Εβραίους -άρα και προς τον Ντρέυφους- κίνησε γη και ουρανό για να αποδείξει την αθωότητά του. Το θέμα είναι πώς πέραν της εξαιρετικής αναπαράστασης και αποτύπωσης της ιστορίας στην ταινία, ο Πολάνσκι κατορθώνει να καταστήσει τα θέματα του τότε απόλυτα συμβατά στο σήμερα, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της χλεύης, της στοχοποίησης, του διασυρμού και της σπίλωσης των ανθρώπων εκείνων που θα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της όποιας εξουσίας και του όποιου καθεστώτος μια συγκεκριμένη περίοδο. Ούτε ο ίδιος ο Ζολά δεν είχε γλυτώσει τα χρόνια εκείνα την καταδίκη και τη στοχοποίηση αφού το "Κατηγορώ" του θεωρήθηκε από τα εντέχνως χειραγωγημένα πλήθη ως προσπάθεια ατίμωσης του γαλλικού στρατού προς όφελος των Εβραίων. Ο Πολάνσκι λοιπόν δράττεται της ευκαιρίας και γράφει το δικό του Κατηγορώ στη στοχοποίηση και τον εξευτελισμό χωρίς να πει λέξη παραπάνω από την αμιγή ιστορία της υπόθεσης Ντρέυφους, γυρίζοντας με ακαδημαϊκό τρόπο μια εξαιρετικά σύγχρονη κινηματογραφική ταινία. Παρ'ότι ως επί τω πλείστον γυρισμένη σε κλειστούς χώρους, το έξυπνα ντεκουπαρισμένο σενάριο και το ευφυές μοντάζ (Ερβέ ντε Λυζ) ανεβάζουν ρυθμούς και εξαφανίζουν κάθε αίσθηση θεατρικότητας από το φιλμ, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει αυτή η κόντρα ανάμεσα στους γρήγορους ρυθμούς της ταινίας και τις ήπιες ερμηνείες. Οι ήρωες του φιλμ δεν φωνάζουν ούτε καταφεύγουν σε κραυγαλέες ακρότητες για να βρουν το δίκιο τους ή να υπερασπίσουν τη θέση τους και είναι σαν να λέει ο ίδιος ο Πολάνσκι πως η αξιοπρέπεια είναι ο μοναδικός τρόπος να ξεφύγεις από τα σκατά. 

Στην ταινία πρωταγωνιστεί η Εθνική Γαλλίας και μαζί της η μισή Comédie Française, με πρώτο του χορού τον Ζαν Ντυζαρντέν στην καλύτερη έως τώρα ερμηνεία του μετά το "The Artist". Εξαίρετος και αγνώριστος ο Λουί Γκαρέλ ως Ντρέυφους με την τελευταία τους σκηνή ακριβώς πριν τους τίτλους τέλους να είναι ένα σύντομο ρεσιτάλ. Ο Αλεξάντρ Ντεσπλά δημιουργεί ακόμη μία φορά, με μελωδίες που λειτουργούν απόλυτα κινηματογραφικά υπογραμμίζοντας τη δράση ή ενισχύοντας την αίσθηση του κινδύνου. 

Για περισσότερες κριτικές ταινιών και παρουσιάσεις κινηματογραφικών αιθουσών, ακολουθήστε μας στο Facebook στη σελίδα Cinemano.

Αν αγαπάτε το γαλλόφωνο σινεμά, θα βρείτε κείμενα και κριτικές από το αρχείο του Cinemano, εδώ. Για δραματικές ταινίες, κλικ εδώ.